________________
વહેણ સાથે કોંગ્રેસ પેાતાની માગણીઓ સરકાર આગળ મૂકતી પણ કેવળ ઉપરચોટીના ગણ્યાગાંડચા માણસા તરફથી તે આવતી હાવાથી કે સરકાર-વિરાથી વ્યક્તિઓ તરફની તે છે એવી ગંધ આવતાં સરકાર જરૂરી લક્ષ આપતી નહાતી. વળી એ માગણીએ જોકે સમગ્ર પ્રજાના કલ્યાણ માટેની હાવા છતાં તેની પાછળ આમજનતાના અવાજ જોવા મળતા નહોતા.
ગાંધીજીએ આ ક્રમ બદલ્યે. તેમની દૃઢ માન્યતા હતી કે સામાન્ય માનવી સરકારના રોંજાડ સામે પેાતાને અવાજ ઉઠાવે નહિ ત્યાં સુધી કાઈ પણ સરકાર પેાતાના મહેરા કાન જ તે તરફ ધરી રાખવાની.
ગાંધીજીએ હિંદના રાજકારણમાં તા. ૬ એપ્રિલ, ૧૯૧૯ને સીમાચિહ્ન બનાવ્યું. ઉપવાસની વાત કરી સમગ્ર પ્રજાને પેાતાના દુઃખની સહભાગી અનાવી. નાનામોટા સૌ જાગી ઊઠયા. ઠેરઠેર સભા ભરાઈ અને કાળા કાયદાનાં પુસ્તકાની હાળી કરવામાં આવી. એ દિવસે ઠેકઠેકાણે ઉપવાસ થયા. અને પેાતાના માથે ગુજરતી યાતનાઓના લેાકેા સમભાગી ન્યા. દેશમાં અજમ પ્રકારની એદારી
પ્રગટી ઊઠી.
૬ઠ્ઠી એપ્રિલથી શરૂ થતું અડવાડિયુ એમ ને એમ વીત્યું. નાનક્ડી હોળીમાંથી પ્રગટેલી જ્વાળાઓ ભીષણ દાવાનળ બની. કેટલાંયે હુલ્લડો ફાટી નીકળ્યાં સરકાર સામેના સુષુપ્ત રાષ પ્રચંડ ક્રોધમાં પ્રજવળી ઊઠયો. નિર્દાષાનાં
