________________
૫. સંધ માધ્યમે સેવા
સંતે માર્ગદર્શક બને છે પણ તેનું માર્ગદર્શન હંમેશાં લોકસમૂહ દ્વારા લોકઉદ્યત કરવાનું હોય છે. લોકોને આત્મપુરુષાર્થ જગાડી તેમને સ»ાગમાં પ્રેરવા ને જોડવાનું હોય છે. આવા સાંપ્રદાયિક પ્રયોગનું માધ્યમ એકસરખા વિચાર-આચારને વિકસાવતા સંઘ બને છે.
સપ્રયોગ અને પ્રાયોગિક સંઘ માનવ અંતર્મુખ બની, સત્ય પ્રભુને પામવાને આત્મપુરુષાર્થ કરે તેને જન દૃષ્ટિ (અભિસંધી) સપ્રવેગ કહે છે. જે માણસ પોતે માનેલા સંસારસુખ માટે પુરુષાર્થ કરે તેને (અનભિસંધી) અસ»ગ કહે છે. આત્મ વીર્ય પ્રગટાવત સપુરુષાર્થ તે જ પરમાર્થ છે. આત્માથી પરમ ઉત્કૃષ્ટ સપ્રયોગ કરી, શુદ્ધ, બુદ્ધ ને મુક્ત બની શકે છે. પણ સમગ્ર સમાજમાં ભિન્ન ભિન્ન ભૂમિકાના જીવ હોય છે તે બધા પોતપોતાની ભૂમિકાએ રહી સગ પ્રત્યે વળે તે માટે સામુદાયિક સ ગે જવા. ભગવાન મહાવીરે ચતુર્વિધ સંઘની રચના કરી, સંઘ પ્રગાને પણ પ્રોત્સાહન અને પ્રેરણા મળ્યા કરે તેવી વ્યવસ્થા કરી હતી.
સંતબાલને અભિનવ પ્રગ મહાત્મા ગાંધીએ આ યુગે જાતે સત્યના ઉત્કૃષ્ટ
