________________
૨૨
પગ સ્થિર કરી પછી બીજો પગ મૂકતી મૂકતી ગતિ કરે છે તેમ ધોલેરાના સેવા-કાર્યમાં સ્થિર થયેલા પગને બીજે મૂકવાની સ્પષ્ટ ભૂમિકા હજુ દેખાતી ન હતી. અને તેથી જ હરિજનો સાથે સમૂહમાં ભોજન લેવાની ઉતાવળ કરવા કરતાં નાનચંદભાઈએ શિબિર છડી ધોલેરા સેવાસંસ્થા સાથેનું સાતત્ય જાળવી રાખવાનું પસંદ કર્યું. પૂર્ણાહતિને દિવસે નાનચંદભાઈ હાજર થયા ત્યારે સંતબાલ મહારાજે જાહેરમાં ટકેર પણ કરી કે નાનચંદભાઈ જેવા સાધક માટે આ બરાબર ન કહેવાય. આ ટકોર છતાં નાનચંદભાઈનો સંતબાલ પ્રત્યેનો પ્રેમ અને શ્રદ્ધા લેશે પણ વિચલિત ન થયાં. પ્રભુને પામવાની અને પુરુષને અનુસરવાની એમની લગન એવી ને એવી જ રહી અને સંતબાલજીને પણ નાનચંદભાઈ પ્રત્યેની લાગણી ને આશા પણ એકધારાં જ રહ્યાં; કેમ કે એમને ખાતરી હતી કે—
ચૈતન્ય–જ્યોતને માટે, મનુષ્ય યતન માંડશે; મનમાં દૃઢ જે સત્ય, ક્રિયામાં તો જ આવશે.”
નાનચંદભાઈને પરમાત્માને પ્રકાશ પામવાનો યત્ન સતત ચાલુ જ હતો એટલે જ આ મૂલ્યનું સત્ય તેમના મનમાં દઢ હશે તો તે ક્રિયામાં આવવાનું જ. અને ખરેખર, આ પ્રસંગને પૂરાં ત્રણ વર્ષ થયાં ત્યાં તે નાનચંદભાઈ પંખી જેમ ઈંડાનું કવચ તોડી ખુલ્લા આકાશમાં બહાર આવે છે તેમ સંપ્રદાય ને નાતજાતના ભેદની દીવાલો તેડી વ્યાપક ધર્મરૂપી ખુલ્લા આકાશમાં આગળ આવ્યા.
