________________
૨૧
બાકી હતા, તેવામાં ચાંદરાના એક ચમારભાઈ શિબિરમાં દાખલ થયા. શિબિરમાં નાતજાતના ભેદ તા હતા જ નહીં એટલે એકપ’ગતે સહુભાજન હોય તે સ્વાભાવિક છે. પેાતે સહભાજન કરે અને તે વાત હવેલી અને છાત્રાલયના ટ્રસ્ટીથી ગુપ્ત રાખે તે તે નાનચંદભાઈના સ્વભાવમાં નહીં. એની સત્ય ખેલવાની ટેક સાથે તે ધ પણ ન બેસે અને નાતજાતના ભેદમાંયાત નથી માનતા તેમ જાહેર કરે ! તે સસ્થાના રૂઢિચુસ્ત ટ્રસ્ટી તેમને છૂટા કરે. સંતબાલજી પાસેથી મળેલ સૌંસ્કારને આગ્રહ રાખવા કે પછી જે સસ્થા દ્વારા તેમના ભગવતૃભક્તિને સંસ્કાર ઘડાયા હતા, જે સંસ્થાની કેટલીક પ્રવૃત્તિ ને સેવા પેાતાના ભક્તહૃદયને પુષ્ટ કરતી હતી તે સસ્થાને છેાડવી? એ વચ્ચે પસંદગી હતી. સંસ્થામાં દંભ, અનીતિ કે દોષ હાય તા તા તેને ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાંય છેડવા એમની તત્પરતા હતી. સંસ્થામાં સત્ય ને પ્રેમનું સત્ત્વ ન જળવાય તાય તે છેડવા તૈયાર હતા. પણ એક નવા ખીલતા, ઊગતા સાનિક આચારના અમલની ઉતાવળ માટે જૂની સસ્થાના સર્વાં પ્રેમળ સંબંધેા છેડવાની અને આર્થિક અસલામતી વહેારવાની તેમની તૈયારી ન હતી. એ વાત એમણે સંતમાલજીને પણ કહી.
એમની પાસે સતખાલની જીવંત સાધના દૃષ્ટાંતરૂપ હતી. તેની કરુણા-પ્રવૃત્તિમાંથી ઉદ્ભવતાં સેવા-કાર્યાના પણ સંતેાષ હતા, પણ ધર્મસંસ્થા દ્વારા ઘડાતું સામાજિક સ્વરૂપ હજુ સ્પષ્ટ થયું ન હતું. ખડમાકડી જેમ એક
