________________
૧૩૨
જુદાં કર્યા હતાં. એક બાજુ બળદનાં માથાં દૂજે અને બીજી બાજુ ધડ ધ્રુજે. એ દૃશ્ય જોયું જાય એવું ન હતું. ખૂબ જ કમકમાટી ભર્યું અને કરુણા ઊપજે તેવું એ દૃશ્ય જેઈને જ્ઞાનચંદ્રજીનું હૃદય કંપી ઊઠયું. કરુણ અશ્રુ વાટે ઊમટી પડી. ચિત્ત ચિંતને ચડયું. “મહા ઉપકારી બળદના આ હાલ! ટાઢ-તાપમાં કામ લઈ-લઈ અનાજ પકવે અને ગરજ ઓછી થતાં કસાઈને હવાલે કરે તેવા નગુણા સમાજ પર પ્રભુની કૃપા કેમ ઊતરે? બળદને ભગવાન શંકરનું વાહન ગણ્યું છે. શાસ્ત્રમાં બળદને ધર્મનું પ્રતીક કહ્યો છે. વ્યવહારમાં પણ એનો અત્યંત ઉપકાર છે. આવા ઉપકારી જીવની કતલ સમાજ કેમ પસંદ કરી લે છે ? એવું ચિંતન કરતાં કરતાં મનમાં નિશ્ચય કર્યો કે ગોવંશ-હત્યા બ ધ કરાવવાના કામે લાગી જવું જોઈએ. એ જ મારો ધર્મ છે. મારો સ્વધર્મ વંશરક્ષાના યજ્ઞકાર્યને પાર પાડવાનો છે અને તે કાર્યમાં ગામ, સમાજ અને રાજ્યની પ્રજાને પણ જોતરવી જશે કેમ કે –
વ્યક્તિ–વિકાસને માટે, યજ્ઞ, દાન અને તપ; જરૂરી તેમ તે નક્કી, રાષ્ટ્રવિકાસ સારુય.
સંતબાલ
ગોળના ત્યાગથી યજ્ઞ આરંભ સાણંદમાં એક વાર કુટિરમાં સ્વામીજી બેઠા હતા. તેવામાં એક બળદનું ટેળું કતલખાના તરફ લઈ જવાતું તેમણે જોયું. એ જોતાં જ કતલખાનામાં જોયેલું દશ્ય તાજું
