________________
૧૧૬
કરે, પ્રતિસ્પધીને કે વિરોધીને ખતમ કરી એકછત્રી સત્તા વધાર-બુના શેર-બકરને જેરે હોય છે. રાજ્ય પણ બહુમતીના શેર-બકોર અને ટૂંકી દૃષ્ટિના હિતોને પંપાળીને ચાલે છે. પરિણામે શેષણ, વર્ગવિગ્રહ, યુદ્ધનો ભય, શત્રુના સાચા કે કલ્પિત ભયેએ ઊભા કરેલ હાઉના ડરે પ્રાપ્ત સુખ પણ દુઃખરૂપ બની જાય છે. તંગદિલી, તંગ મન અને તંગ પરિસ્થિતિમાં સંતોષ, સુખ અને શાંતિ હરામ થઈ જાય છે. આ જુવાળના પૂરની સામે જઈને પણ સંતોએ, ધર્મગુરુઓએ પ્રજા અને રાજ્યને સાચે માગે ઘડવાં પડશે, સત્યમાં પૂરા દઢ રહીને આંતરિક ગુણ કેળવવા પડશે. તે જ યુદ્ધના મહાનાશમાંથી આ જગતને બચાવવાનું કાર્ય ધર્મ સંસ્થા કરી શકશે.
ન યુદ્ધ, રાગ કે દ્વેષ જોશે સત્યાથી સંધ તે; ને રાજ્યને અહિંસાની દિશાએ દરશેય તે.
પ્રજા પ્રજા વચ્ચે ગેરસમજે, પૂર્વગ્રહ, રાગ-દ્વેષ અને યુદ્ધ-જવર ન વધે તે જોવાનું કામ અને રાજ્યો પણ યુદ્ધને બદલે પરસ્પરના પ્રશ્નો સામસામે બેસીને વિશ્વ-લવાદી વિશ્વ-કેર્ટ કે એવી કેાઈ સંવાદી સહકારી પદ્ધતિથી ઉકેલે તેવી વિશ્વસનીયતા વધે તેવા પ્રયને આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શન આપનારા સત્યાથી સંઘે કર્યા જ કરશે. પરિણામે પ્રજાના સંઘે ધર્મભાવના અને ધર્મદષ્ટિના પ્રયોગમાં દઢ નિષ્ઠા ધરાવતા થશે અને સંતે પણ પરિસ્થિતિના પ્રવાહમાં તણાયા વિના સક્રિય, તટસ્થ, મધ્યસ્થ માર્ગદર્શન દ્વારા પ્રજાને, રાષ્ટ્રને અને વિશ્વને સાચી દોરવણું આપશે. આવું
