________________
૧૧૪
ભૌતિકવાદના વિકારને નિવારવા પ્રાચીન કાળથી ભારતીય સંસ્કૃતિએ આધ્યાત્મિક આંતરિક દૃષ્ટિ મૂકી છે. આજે પણ એના દ્વારા જ વિશ્વ વિનાશમાંથી બચી શકશે તે સૂચવતાં પૂ. સંતબાલજી કહે છે—
ભૌતિક દૃષ્ટિ રાખીને, સૌંસારે નર સ ંચરે; પામવા ભાગ ને કીતિ, વિશ્વ અધમ આચરે. ભૌતિકવાદનું ઝેર, માથ ભાવ થકી વધે; અંતર્ભાવા વધી જતાં, બાલ્રતા નાશ પામશે. સતમાલ
આધ્યાત્મિક આંતરિક દૃષ્ટિના પાચે આધ્યાત્મિક આંતરિક દૃષ્ટિના પાયા ત્યાગ અને સેવા ઉપર છે. ત્યાગના આદર્શ રજૂ કરતાં શ્રીવ્યાસજી કહે છે—
કુલાથે` એકના સ્વાર્થ, ગ્રામાર્થે કુલ Rsિતને; રાષ્ટ્રાથે ગામને લાભ આત્માથે સઘળું તો; એક બાજુથી ત્યાગના આદર્શ અને ખીજી બાજુથી મધુરાદ્વૈતની પ્રેમ-સાધના દ્વારા એકબીજા સાથે પ્રેમથી એકરસ કરનારી સેવા-ભક્તિમાં આનંદ માણતી સયમપરાયણ કર્તવ્ય-બુદ્ધિનું ઘડતર ભારતીય સામાજના પાયા છે. વર્ગ કે વણુ સ્વ-કર્તવ્ય પાર પાડીને ચતુવણી સમાજમાં સૌ એકરૂપ અને એકરસ બની જાય તેવાં સંયમ ને શિસ્તથી સમાજની કાયમી શાંતિ ટકે છે. તેથી કહ્યું છે જ— સૈા વર્ણા સંયમે વર્તે, રાખી પ્રીતિ પરસ્પર; ત્યારે જ વિશ્વ આખામાં, ટકે શાંતિ નિરતર.
