________________
૮૭
તોફાનો ઘટવા લાગ્યાં. કોંગ્રેસે પણ કોંગ્રેસ હોલમાં સભા રાખવા હિંમત કરી. આગેવાનોએ સંઘને બિરદાવ્યો. પછાત, ગામડાં અને સ્ત્રીઓનું સંસ્કરણ, નવજાગરણ ને શુદ્ધીકરણ કરવાના કાર્યમાં ઓતારિયાના પ્રવેશથી માંડીને સાણંદ શુદ્ધિપ્રાગ સુધી પૂ. નાનચંદભાઈએ પિતાનાં સર્વ કરો, સાધને ને ભાવે સને સમર્પિત કર્યા હતાં. એમના એ સમર્પણમાંથી શુદ્ધિકગની ભૂમિકા મજબૂત અને સુવ્યવસ્થિત બની. ગુદ્ધિપ્રયાગ એ ગાંધીજીએ આપેલા સત્યાગ્રહનું સ્વરાજ્યના લોકતંત્રમાં સંધિત કરેલું અહિંસાનું સ્વરૂપ જ છે. આજનાં રાજ્ય, સમાજ ને સંસ્થામાં થતી ક્ષતિઓ અને ભ્રષ્ટાચાર નિવારવાનું એ અમેઘ અજોડ સાધન છે. પ્રાયોગિક સંઘે તેને ઘણે સ્થળે અજમાવીને તેની કાર્યસાધકતા અને સફળતા સાધક શક્તિને અનુભવ કર્યો છે. કત સંતનું માર્ગદર્શન, સેવકસંઘની દોરવણ અને સામુદાયિક વિચારણાસભર કાર્યશક્તિના સંકલનથી શુદ્ધ સત્યાગ્રહરૂપી શુદ્ધિપ્રયોગની વ્યાપક અજમાયશ કરવાનું સદભાગ્ય પૂ. નાનચંદભાઈને મળ્યું હતું, છતાં હમેશાં યશ તે સંઘને જ આપે છે, કેમ કે, તે કહે છે કે મહારાજશ્રીનું માર્ગદર્શન ને સંઘની શક્તિનું સમર્થન છે માટે જ કાર્ય થાય છે.
ખર જ એકલે કે, ભલે સમર્થ હે ઘણે તો જ કાર્ય કરી શકે, સાધે છે સાથે સર્વને,
સંતબાલ
