________________
૧૯
મહાન પ્રશ્ન ઉકલે, ધર્મ ષ્ટિ થકી પતે; હાય જો તપ ને ત્યાગ, તેની સંગે ક્ષણે ક્ષણ...”
સંતમાલ
પૂ. સંતમાલજી માર્ગદર્શન પ્રમાણે ભાલનળકાંઠા ક્ષેત્રમાં શુદ્ધિપ્રયાગના આરંભ થયા અને પચીસ ખેડૂતાએ ત્યાગપત્ર પર સહીએ આપી. આ પ્રયેાગ આઠ મહિના ચાલ્યેા. ૧-૮-૫૬થી શરૂ થયા ને તા. ૩૧–૩–૫૭ના રાજ પૂર્ણ થયે.
લેકકેળવણીની કસેાટી
ગણાતધારાના શુદ્ધિપ્રયાગમાં કૉંગ્રેસ સાથે રાજકીય સંબધા જાળવવા છતાં કોંગ્રેસે રજૂ કરેલ કાયદા સામે લડવાનું હતું. વ્યક્તિ કે સસ્થા પ્રત્યે પ્રેમ અને તેના કૃ કે કાયદાના વિરાધ જાળવવામાં લેાકકેળવણીનું ઘડતર હતું. સંઘના જે સભ્યા કોંગ્રેસના જવાબદાર હાદ્દા ધરાવતા તેમને અને ધારાસભ્યાને પ્રયાગથી દૂર રહેવાની અને કોંગ્રેસના વિચાર રજૂ કરવાની છૂટ આપવામાં આવી હતી અને કોંગ્રેસનિષ્ઠ અને સનિષ્ઠ અને કાર્યવાહી પાતપેાતાની રીતે ચલાવતા. છતાં એક સૉંસ્થાની છાયા નીચે રહી શકાય તેવી મત-સહિષ્ણુતા અને લચીલાપણાને સ`ઘે આવકાર આપેલ હતા. આમ છતાં જેમનાં મન મતભેદથી આળાં થઈ જતાં તેવા તીવ્ર સવેદનશીલ લેાકેાના મન ધીમે ધીમે પ્રાયેાગિક સ`ઘથી દૂર જવા લાગ્યાં અને કોંગ્રેસ તરફ ઢળી ગયું. પ્રેમ-આદરનું વલણ જેવું વ્યક્તિ પ્રત્યે
