________________
સિદ્ધ કરી આપ્યું છે કે નીતિમય આજીવિકા ચલાવનારની ઉદારતા સર્વોપરી સ્થાને છે. જૈન ગ્રંથોમાં શ્રેણિક અથવા બિંબિસાર રાજા જાતે ચાલીને પુણ્યા શ્રાવકને ત્યાં ગયાનો ઉલ્લેખ આવે છે. તે બતાવી આપે છે કે, “નીતિમય આજીવિકા હોય ત્યાં ધર્માનુસંધાન બળવત્તર બની શકે છે, નહિ તો મહાવીર ભગવાન પુણ્યાની સામાયિક આનંદ, કામદેવ, ચલુણીપિયા” જેવા દશ શ્રમણોપાસકો (શ્રાવકો)ની સામાયિક કરતાં પ્રથમ દરજે ન મૂકત. કારણ કે તેઓ સમજતા હતા કે લાખો કરોડો સોનામહોરો અને હજારો ગાયો ધરાવનાર આનંદ કરતાં સર્વસામાન્ય જનતાને અનુકરણપાત્ર તો મજૂરી કરીને પેટિયું કાઢતો પુણ્યો જ બની શકે, આનંદાદિ શ્રાવકો નહિ. સમાજમાં નીતિથી મળેલું ધન સમાજમાં ટ્રસ્ટી તરીકે રહી આપનારા ભલે બીજી રીતે નમૂનારૂપ રહ્યા, પણ તે આમજનતાને માટે અનુકરણપાત્ર તો ન જ બની શકે.
વૈદિક ગ્રંથોમાં આવતા રાંકા-બાંકા જેવાં ભક્તભક્તાઓ કરતાંય અને ઈસ્લામ-ખ્રિસ્તમાં આવતાં નીતિનાં ઘણાંય પાત્રો અને પ્રસંગો (દા.ત., એક દ્રાક્ષની વાડીમાં જેમ જેમ મજૂરની જરૂર પડી, તેમ તેમ બેકાર મજૂરોને ખ્રિસ્તીવાડી માલિક ગોઠવતો ગયો અને છતાં બધાયને સમાન મજૂરી આપી. એટલે કે મજૂરી કરનારને કામ અને ગૌરવભેર રોટલો (બંને) આપવા સમાજ બંધાયેલો જ છે, તે) કરતાંય જૈનોમાંનું આ પુણ્યાનું પાત્ર વધુ સ્પષ્ટ જણાઈ રહે છે. કારણ કે તેમાં ધર્મમય કૌટુંબિક જીવન અને સક્રિય અધ્યાત્મ જીવનનો મેળ છે અને મહાન સમાજ ગૌરવનો ન્યાય અને વિશ્વાત્સલ્ય તથા કષાયમુક્તિનો સુંદર આદર્શ રહેલો છે.
૪૪ • સર્વધર્મ ઉપાસના
