________________
પણ છૂટકો નથી. તેમના નામ છે : (૧) જરથોસ્તી ધર્મ અને (૨) જૈન ધર્મ.
ભારતની અસીમ મહત્તા આપણે અગાઉ જોઈ ગયા તેમ ભારતની અસીમ મહત્તા અહીં પણ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણરૂપે પ્રબળ જણાય છે. ઈરાનમાં પેદા થયેલો જરથોસ્તી ધર્મ ઇરાનમાં નહિવત્ છ થયો, પણ ભારતમાં તો એનું ગૌરવ અસાધારણ રીતે ખીલી ઊઠ્યું. જે હેમચંદ્રાચાર્યના અને ગાંધીજીના ગુજરાતે એ ધર્મના અનુયાયીઓનું સ્વાગત કર્યું, તે સંખ્યામાં સદાય અલ્પ રહ્યા હતા, તોય ગુણવત્તાને કારણે આખાયે ભારતમાં તે ધર્મના મૂળતત્ત્વનો દેશવ્યાપી આદરભર્યો સ્વીકાર થયો.
અણુબોંબ નહિ બનાવવાના નિર્ધાર પાછળ એ તત્ત્વ છે.” જરથોસ્તી ધર્મે પોતાના માજદયસ્તી ધર્મસ્તુતિમાં સ્પષ્ટ બતાવ્યું છે : આ ધર્મ શસ્ત્રોને છોડાવનારો છે. સદ્ગત દાદાભાઈ નવરોજજીએ જે કોંગ્રેસ (રાષ્ટ્રીય મહાસભા)નો પાયો નાખેલો તેમાં “શાંતિમય અને બંધારણીય રીતે ઝઘડાઓ પતાવવાની વાત’ તેના બંધારણમાં મુકાઈ છે. એ એનું જીવંત પ્રમાણ છે. અલબત્ત ચીન અને પાકિસ્તાન જેવાં પડોશી રાષ્ટ્રોના લશ્કરી દબાણોને કારણે ભારત બધાં હથિયારો છોડવવાની કે ઓછાં કરવાની વિશ્વમાર્ગદર્શક પહેલ કરી શક્યું નથી એ સાચું. વળી હવે અણુબોંબ પણ ભારતે બનાવવો જોઈએ એવો અવાજ ઊઠ્યો છે. પરંતુ આનું કારણ તો આપણે અગાઉ જોઈ ગયા તેમ સત્તા દ્વારા સમાજ પરિવર્તનના જગવ્યાપી પ્રવાહમાં ભારત તણાયું છે અને ધર્મધુરંધરો સત્ય અહિંસાના ગાંધી પ્રયોગોની
૨૨ • સર્વધર્મ ઉપાસના
