________________
પૂર્વગ્રહો પાછળ છુપાયેલાં રાગદ્વેષને છોડીએ અને આપભોગનો અમલ કરી પ્રેમમય પુરુષાર્થથી અમૃત પાથરીએ. જગતની સર્વ અશાન્તિઓનો આમ જ અંત આવી શકે.
સમર્પણની જ્વાળા
સવારની પ્રાર્થના કર્યા બાદ મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે લગભગ માનવીમાત્રને ઈશ્વરમાં સમાઈ જવાની વાત, અને તેના માટે સર્વ કંઈ સમર્પણ કરી દેવાની વાત મીઠી બહુ લાગે છે. પણ આવી કેટલીક વાતો જેવી સાંભળવામાં-વિચા૨વામાં સહેલી લાગે છે, તેટલી જ્યારે આચરવાની આવે છે, ત્યારે અકારી લાગે છે અને મનને મોટો આંચકો લાગે છે. એટલું જ નહિ; પણ મન તેમાંથી છટકવા દલીલો કરવા મંડી પડે છે. તે કહે છે કે ક્યાં સમર્પણ ? કોને માટે ? કરીને પછી ફાયદો શું ? આવું આવું વિચારે છે. આનું કારણ એ છે કે સમર્પણ પાછળનું જે સુખ છે, જે આહ્લાદ છે તેની નિષ્ઠા કેળવી નથી હોતી. વળી બીજાને દબાવીને, ચૂસીને કે દાદાગીરીથી મેળવેલા સુખનો જેટલો અનુભવ છે તેટલો બીજાને આપીને, કે બીજાને માટે ઘસાઈને મેળવેલા સુખ જોવાનો અભ્યાસ નથી. માણસમાત્ર દરેક વસ્તુને પોતાની રીતે માપે છે. અને પછી તે એવી રીતે તુલના કરવા બેસી જાય છે કે ફલાણો માણસ સમર્પણનો દુરુપયોગ ક૨શે તો ? તેનો પ્રત્યાઘાત સારો પડશે કે નહિ, તેનાથી ફાયદો થશે કે નહિ, આમ વિચાર કરતાં વળી એમ લાગે છે કે એ વાત વ્યવહારુ પણ નથી. આમ અનેક દલીલો આવે છે. ખરી રીતે તો કોઈ પણ કાર્ય પછી ભલેને તે કદાચ ઉપરથી દોષિત લાગતું દેખાય, કદાચ જનતાને બંધબેસતું પણ ના દેખાય તોપણ તેના મૂળમાં ષ્ટિ સાફ હશે, મતલબ કે રાગદ્વેષથી રહિત થઈને માત્ર કલ્યાણની ભાવના રાખીને કર્યું હશે તો છેવટે દીપી જ ઊઠવાનું છે. પણ અંતરમાં મેલ રાખીને, કપટ રાખીને કરેલું કાર્ય ઉપરથી શુભ દેખાતું હોવા છતાં અહિતકર જ નીવડવાનું. કેટલીક વાર આપણે નફોતોટો ગણવા પણ બેસી જઈએ છીએ. પણ દેખાતો નફો લાંબે ગાળે તો તોટો જ લાવે છે. એટલે એક વાત ખાસ ધ્યાન રાખવી જોઈએ કે કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરતા પહેલાં અંતર તપાસી જોવું જોઈએ કે તેમાં ડરનો, દ્વેષનો કે વેઠ કાઢવાનો આશય તો નથી ને ?
આ વાત અઘરી લાગવાનું એક બીજું પણ કારણ છે. સમાજના પ્રચલિત બંધનોને લીધે અને ઘણા વખતની ટેવોને લીધે પણ આમ લાગે છે. વળી કેટલીક વાર એ સમર્પણનો દુરુપયોગ પણ થતો નજરે દેખાય છે. આ નજરે દેખાતી વસ્તુ સંપૂર્ણ નથી. એટલે તેનાથી ભડકવું નહિ પણ આપણે થાક્યા સિવાય આગેકદમ ભર્યા કરવાં. એમાંથી છેવટે તો જનતામાં પડેલો જનાર્દન જાગે જ છે.
સાધુતાની પગદંડી
૭૩