________________
રોજ સવારે છ વાગ્યે પ્રાર્થના અને પછી પ્રેરણાત્મક પ્રવચન. અને રાત્રે ૮-૩૦ વાગ્યે પ્રાર્થના અને જાહેરસભાનો કાર્યક્રમ રાખતા હતા. અને દિવસમાં પણ પ્રસંગોપાત પ્રવચન, ચર્ચા, વાર્તાલાપ રહેતાં હતાં. સાથે રહેનારાં અને આવનારાં મહેમાનોને જમવાની વ્યવસ્થા ગામમાં વ્યક્તિગત ઘરોમાં પંદર પંદર દિવસોનું ગામલોકોએ નક્કી કર્યું હતું.
સાધનની શુદ્ધિ
સવારની પ્રાતઃ પ્રાર્થના બાદ મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે : માણસ માત્રમાં કોઈ ને કોઈ પ્રકારે ધાર્મિક માન્યતા પડેલી હોય છે. પછી તે ઈશ્વરને નામે હોય, દેવને નામે હોય, માતાને નામે હોય કે પછી કોઈ પુસ્તકને નામે હોય. પણ કોઈ ને કોઈ વસ્તુ તેને પ્રેરણાપાત્ર હોય છે. જે લોકો ઈશ્વરનો ઈન્કાર કરે છે તેમના અંતરમાં પણ કોઈ ને કોઈ પ્રકારની ઈશ્વરની કલ્પના ખૂણે ખાંચરે જોવામાં આવે છે. કહેવાય છે ખરું કે, નાસ્તિક લોકો ઈશ્વરને માનતા નથી. પણ એ વાત ખોટી છે. ઈશ્વરનું નામ ભલે ના લેતા હોય, પણ સત્ય, સેવા, પ્રેમ વગેરેમાં તો તેઓ માને જ છે. અને એ તત્ત્વો ઈશ્વરીય નથી તો બીજું શું છે ? આમ દરેક માણસ પોતપોતની કલ્પના પ્રમાણેના ઈશ્વરને માનતો હોય છે. આમ હોવા છતાં પણ જ્યારે કંઈક ભૂલ થઈ જાય છે ત્યારે તે ઊલટો ચાલે છે. અને દુ:ખ નોતરે છે. દા.ત. લોકો ‘જય સોમનાથ’, ‘જય અંબે' એમ બોલે છે. પણ સોમ એટલે ચંદ્ર અને ચંદ્ર એટલે શીતળતા અને સૌમ્યતા. જેટલાં સૌમ્ય તત્ત્વો જગતમાં છે તેનો સ્વામી એટલે સોમનાથ, કે જેના નામ સ્મરણમાંથી અમૃત વરસે છે. પણ માણસ પોતા તરફ અમૃત વરસે એમ ઇચ્છે છે અને બીજી બાજુ તલવારની વાત કરે છે. અલબત્ત, એ રાખનારા તલવાર ૨ક્ષણ માટે છે એમ કહે છે ખરા; પણ મોટે ભાગે તો બીજાને ડા૨વા માટે જ તે હોય છે. એક બાજુ શીતળતાની પૂજા કરે છે અને બીજી બાજુ આવું વર્તન રાખે છે. એટલે મેળ પડે ક્યાંથી ? એ જ રીતે એક બાજુ માતાનું પૂજન કરે છે અને બીજી બાજુ તેને પાડા બકરાંનો ભોગ ધરાવે છે અને પછી કહે છે કે બલિદાન આપ્યું. પણ બલિદાન કોનું ? પ૨ને માટે પોતાની જાતને હોમવી તેનું જ નામ બલિદાન કહેવાય. આમ જગત સ્વાર્થી રીતે આગળ ચાલે છે. અને તે પણ ઈશ્વરને નામે ! સાધ્ય અને સાધનની શુદ્ધિને બદલે પોતાની
સાધુતાની પગદંડી
४८