________________
તમારા ભાઈઓએ ગુનો ર્યો છે તેનું શું ? રાત્રિ પ્રાર્થના બાદ સભાજનો બેઠા હતા ત્યાં એક આગેવાન ભરવાડ ભાઈએ એક હાથમાં સોટી અને બીજા હાથમાં એક વાઘરીને કાંડે બાંધેલું દોરડું, એમ લઈને મહારાજશ્રી પાસે આવ્યા અને આ મતલબનું કહ્યું :
મહારાજ સાહેબ ! આ લુચ્ચે અમારી સીમમાં થઈ ભેંસના ટોળામાંથી સારામાં સારી ગાભણી ભેંસ ચોરી છે. અમારે આને શું કરવું? આપ અહીં ના હોત તો અમે એને મારી મારીને અધમૂઓ કરી દેત. અમારા આ ચૌદમાં રતનથી જ લોકો સીધા દોર રહે છે.”
આ સાંભળીને પ્રથમ તો મહારાજશ્રી વિચારમાં પડી ગયા. પછી બોલ્યા કે. આપણે ચોરીનું મૂળ તપાસવું જોઈએ. આ માણસમાં ચોરી કરવાની વૃત્તિ કેમ પેદા થઈ? ચોરી કરવાનું શીખવ્યું કોણે? આ બધું જ જોવું જોઈએ. અને કાયદો તો આપણા હાથમાં લેવાય જ શી રીતે ? પછી વાધરીને પૂછયું તો તેણે ગુનો કબૂલ કરી લીધો અને કોને ત્યાં ભેંસ મૂકી છે તે પણ જણાવ્યું. અહીંથી થોડે દૂર એક ગામ છે ત્યાંના ભરવાડે જ તેને સંઘરી હતી અને વેચાય ત્યારે તેમાંથી અમુક ભાગ વાઘરીને આપવો તેમ નક્કી થયું હતું. ચારસો રૂપિયાની ભેંસના ફક્ત સિત્તેર આપવાના એમ ઠરાવ્યું હતું. મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું તેમ આ વાઘરીની સ્થિતિ તદ્દન ગરીબ, સમાજથી તરછોડાયેલ અને ભરવાડ લોકોની જ સોબત. આવાં આવાં કારણોથી ચોરી કરવા પ્રેરાયો હતો. મહારાજશ્રીએ કહ્યું :
“કોણ કોને સજા કરી શકે ? તમારા જ ભાઈઓએ ચોરી શિખવાડી છે. અને સંગ્રહીને ગુનો કર્યો છે તેનું શું ? એટલે તમારે તો શરમાવા જેવું બન્યું છે. શારીરિક શિક્ષાથી કોઈ ગુના અટકશે નહિ. પ્રથમ તેનું મૂળ શોધીને કાઢવું જોઈએ. અને તે માટે પ્રથમ જાતે સુધરવું જોઈએ. મારી પાસેથી તમો મદદ માગો છો અને હિંસાના રસ્તાની નિષ્ઠા જાહેર કરો છો એ બે વાત નહિ બને. આ કિસ્સામાં મારી મદદ જોઈતી હોય તો આ ગુનેગાર ઉપર શારીરિક શિક્ષા ન કરવાનું વચન આપો અને એની આજીવિકા તથા સુધારણામાં મદદ કરો. પેલા ભાઈ પોતાની વરસોથી પોષેલી ટેવ એકદમ તો શાની છોડી શકે, પણ તેણે આ કિસ્સા પૂરતી આ વાત સ્વીકારી લીધી અને જે ગામમાં ભેંસ વેચાઈ હતી તે ગામના અસરકાર ભાઈઓ પરની ચિઠ્ઠી લઈ ચાલતા થયા.
૪૪
સાધુતાની પગદંડી