________________
માત્રથી અહિંસા નહીં પાળી શકાય કે નહીં પળાવી શકાય. જો જવાબદારી ના લઈએ તો આપણને વિરોધ કરવાનો અધિકાર રહેતો નથી. આવું કહ્યું એટલે ચર્ચા થોડી વધારે ઉગ્ર બની. તો પછી આપ એમ કહો છો કે તીડને મારવા દેવાં? મહારાજશ્રીએ કહ્યું કે હું એક જૈન સાધુ છું. અને પાણીનું ટીપુંય પણ નકામું ન બગાડવાનું જે ધર્મ કહેતો હોય. જે ધર્મ પાણીના બિંદુમાં પણ અસંખ્ય જીવ (વિજ્ઞાનપૂર્વક) છે. એમ માનતો હોય તે ધર્મનો નમ્ર અનુયાયી હું હિંસા કરવાનું કેમ કહી શકું? પણ જ્યાં સુધી મારી પાસે અનાજ બચે અને તીડો પણ બચે એવો કોઈ ચોક્કસ ઉપાય ના હોય, કોઈ બતાવી શકતું ના હોય, ત્યાંસુધી સરકારને કયા બળ પર અટકાવી શકું ?
તીડોનો પ્રશ્ન, રોઝનો પ્રશ્ન અને વાંદરાઓનો પ્રશ્ન જુદા જુદા પ્રકારે વિચારવા જેવો છે. માત્ર ઈન્દ્રિય વિકાસની દૃષ્ટિએ નહીં, પણ નવી ઉત્પતિ અટકે, જૂનાના નિકાલમાં મુખ્યત્વે અહિંસાની દૃષ્ટિ રાખી નિકાલ કેમ થાય વગેરે વસ્તુ મને ગંભીર વિચારમાં મૂકે છે. હું સ્પષ્ટ માર્ગદર્શન આપી શકતો નથી ત્યાં લગી જેમ મારવામાં સંમતિ નથી આપતો તેમ ન મારવાનું પણ ભારપૂર્વક કહેતાં સંકોચાઉં છું. તમે પણ શોધનમાં મને મદદ કરો. જુઓ રોઝનો પ્રશ્ન મારી પાસે આવ્યો ત્યારે મને જે સૂઝયો તે રસ્તો મેં બતાવ્યો કે એ રોઝને બચાવવાં હોય તો મહાજનોએ પોતાના થોડાં કંપાઉન્ડ ઊભાં કરી નર અને માદાને અલગ અલગ રાખી જિંદગીપર્યત પાળવાં જોઈએ. જો કે આમાં પણ હિંસા તો છે, પણ સરવાળે અહિંસા વધારે છે. ૦ તા. ૩૦-૩-૫૧ : સલીમોટ
વડગામથી નીકળી સલીમકોટ આવ્યા. અંતર આઠ માઈલ. ઉતારો ઉપાશ્રયમાં રાખ્યો. તા. ૩૧-૩-૫૧ : સંભરવાસણા
સલીમકોટથી સંભરવાસણા આવ્યા. અંતર ત્રણ માઈલ. વચ્ચે ભાખરી ગામમાં થોડું રોકાયા હતા. અહીં જાગીરદારી ત્રાસ ઘણો છે ત્રાસથી આઠ દસ ખેડૂત કુટુંબો ગામ છોડીને બીજે ગામમાં ગયાં છે.
૧. આ ભાષણનો પૂરો પાઠ પાન નં. ૧૨૭-૧૨૮ ઉપર આપેલ છે. ૧૫૮
સાધુતાની પગદંડી
