________________
પૂ. હોદાના પ્રવચન પછી સંતબાલજી મહારાજે કહ્યું : દાદાને લીધે મને બનાસકાંઠાનું આકર્ષણ રહ્યા કરતું હતું. ખેડૂતોનો આગ્રહ અને મારી ઇચ્છાથી આવવાનું થયું છે. હિંદ આઝાદ થયું છે. હિંદુ શબ્દ એ કોમવાચક નથી. મક્કાના મુસલમાનો જે છે તેય હિંદુ કહે છે, દેશવાચી નામ છે. રાધનપુર નવાબનું રાજ્ય હતું. અહીં બે કોમો પ્રેમથી રહેતી, પણ છેલ્લા કાળમાં મતભેદ ઊભા થયા. આ મતભેદ ધર્મના નહોતા પણ સ્વાર્થના હતા.
બીજી વાત આ પ્રદેશમાં ચોરી બહુ વધી ગઈ છે. એ ચોરી લોક જાગૃતિથી, અસહકાર કરવાથી કાયમી અટકશે. પોલીસથી નહિ અટકે.
ત્રીજી વાત બી સંબંધની. દાદા ભાલ નળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘના પ્રમુખ છે. તેમની નૈતિકતાથી ઘઉં મળ્યા છે. જો બીજા કોઈને જોઈતા હોત તો હું કહેત તોપણ આપત કે કેમ એ સવાલ હતો. પહાડ ઈશ્વરનો માનવો જોઈએ.
વેડછી આશ્રમના શ્રી ચુનીભાઈ મહેતા સાથેની પ્રશ્નોત્તરી
(હમણાં સૂરત જિલ્લાના વેડછી આશ્રમમાં શ્રી જુગતરામભાઈના સૌથી જૂના સાથી ચુનીભાઈ મળવા આવ્યા હતા. તેઓ હાલમાં સેવક ટુકડી સાથે માંડવી તાલુકામાં પગપાળા પ્રવાસ કરે છે. તેમણે પ્રત્યેક ગામને સારુ અગિયાર અગિયાર દિવસ નક્કી કરેલા છે. તેવાં ચાર-પાંચ ગામોના પ્રવાસાનુભવો પણ તેઓ લાવ્યા હતા. એ પ્રવાસાનુભવો પૈકીના કેટલાક માર્ગદર્શક બને તેવા છે. સૌરાષ્ટ્રમાં શ્રી આત્મારામ ભટ્ટે અને એક બીજા ભાઈએ પણ પગપાળા પ્રવાસનો કાર્યક્રમ યોજ્યો છે. આ અંગે અહીં હું કશું નહિ લખું; પણ તેમણે જે પ્રશ્નો પૂછ્યા તે સંબંધે મેં તથા રવિશંકર મહારાજશ્રીએ કહ્યું, તેનો સાર મારી ઢબે અહીં આપી દઉં છું.)
પ્રશ્ન : વ્યક્તિગત પ્રાર્થનામાં એકાગ્રતા આવતી હોય એમ લાગે છે પણ સામુદાયિક પ્રાર્થનામાં તો દેખાવ કરવા જેવું બની જતું લાગે છે, એ વિષે આપ કંઈક કહો.
ઉત્તર : વ્યક્તિગત પ્રાર્થના પણ જો કાયમની થઈ જાય તો એમાં એકાગ્રતા રહે જ, એવું ન કહી શકાય. ખરી રીતે પ્રાર્થના સ્વયંભૂ હોવી જોઈએ, અને તેવી સ્વયંભૂ પ્રાર્થના કોઈક જ વાર થાય; પરંતુ એમ છતાં પ્રાર્થનાની ટેવ રાખવા તે સારી વસ્તુ છે. મનને એકાગ્ર કરવાનો યત્ન કરવા છતાં એકાગ્ર ન રહે; તોપણ પ્રાર્થના ચાલુ રાખવી, એવો મારો મત છે. તાત્કાલિક લાભ ન દેખાય, તોયે પછીનાં કાર્યોમાં એનો
સાધુતાની પગદંડી
૧૨૪