________________
ન જોઈએ. જો આટલું કરીશું તો વિનોબાજીએ જે સંદેશો મોકલ્યો છે તેને અનુરૂપ થઈ શકીશું.
આપણા મંડળને દેશના ઉત્તમમાં ઉત્તમ પુરુષોના સંદેશા મળ્યા છે તે કંઈ તમે બહુ સંગઠિત છો કે બહુ ઉત્પન્ન કરો છો તે માટે નથી મળ્યા, પણ મંડળ પછવાડે જે નીતિ અને ત્યાગની ભાવના છે એટલા માટે એ સંદેશા મળ્યા છે. આજે ખેડૂત કહે છે : “બધાય ભૂલ કરે છે, બધાય પૈસા કમાય છે તો અમે શું ગુનો કર્યો ?' પણ આ વાત સારી નથી. આપણે ખાનદાની ન છોડવી જોઈએ. કૂતરું કરડે એટલે આપણાથી ન કરડાય. કોઈ છેતરે માટે હું એને છેતરી આવું એ એક જાતની નબળાઈ છે ખેડૂતોએ પેઢીઓથી ઊતરી આવેલો સ્વભાવ ન છોડવો જોઈએ. વિનોબાજી કહે છે: “તમે વગર પૈસે જીવવાની કળા શોધો' અમદાવાદના શેઠીઆને ઘઉં જોઈતા હોય તો તે ગામડામાં તમારી પાસે આવે પણ આજે તો ઊલટી ગંગા વહે છે. તમે માથે ઊંચકીને ત્યાં દોડો છો. કારણ કે તમારે રૂપિયાની જરૂર પડે છે. આપણા ઘઉં સડી જાય તેવા હોય છે, રૂપિયા સડતા નથી. પણ એ રૂપિયા અણીને વખતે ખાવાના કામમાં નહિ આવે એ ધ્યાન રાખજો.
તમારે ત્યાં સહકારી મંડળીઓ થાય છે એ શુભ ચિહ્ન છે પણ એનો દુરઉપયોગ ન થાય એ જોજો. કેટલીકવાર વ્યક્તિ પાપ કરે છે તેમ સહકારી પાપ પણ થાય છે. એવું પાપ તમારી મંડળીઓમાં ન પેસી જાય તેની કાળજી રાખજો. આપણા માલનું ઉત્પાદન અને ખરીદ વેચાણ સહકારી ધોરણે થવું જોઈએ. કેટલાક ધંધા ઘેર કરી લેવા જેવા હોય છે. સવારમાં તમે જોયું હશે કે એક ચાર વરસની છોકરી કેટલું સુંદર કાંતતી હતી ! તમે રોજ એક રૂપિયાભાર કાંતો તો બાર મહિને નવશેર સૂતર કંતાઈ જાય અને તેનું છત્રીસ વાર કાપડ તૈયાર થાય ! અને એના કપડાં આખું વરસ ચાલે. કપાસ તો ઘરનો હોય જ એટલે તેમાંથી સૂતર તૈયાર કરીએ તો વણાટ સરકાર મફત કરી આપે છે. કેવો સરસ ધંધો છે! છતાં આપણે કાપડ માટે પડાપડી અને બૂમાબૂમ કરીએ છીએ.
ઉપનિષદમાં ચાર વ્રતો બતાવ્યાં છે. અન્નની નિંદા નહીં કરું, ઉત્પન્ન કરીશ, કોઈને ભૂખ્યો નહિ કાઢું, અને બગાડીશ નહિ. આ ચાર વ્રતોનો એકેએક ખેડૂત વિચાર કરે અને તેને જીવનમાં આચરવાનો પ્રયત્ન કરે.
જમીનના એકીકરણ બાબતમાં એક ઠરાવ આવવાનો હતો. તેની પૂર્વભૂમિકા ચર્ચતી વખતે ગરમાગરમ ચર્ચા થઈ. તેમાં પૂ. સંતબાલજીએ જણાવ્યું : “એકીકરણનો કાયદો તો પસાર થઈ જ ગયો છે. એટલે જો આપણે એમ કહીશું કે અમારે એકીકરણ જ ના જોઈએ તો ગમે તેટલો વિરોધ હશે તોપણ તે અટકવાનો નથી. વળી બીજી
૧૧૨
સાધુતાની પગદંડી