________________
પટેલ મળવા આવ્યા હતા. તેમની સાથે શિક્ષણ અંગે સારી વાતો થઈ હતી.
તા. ૧૯-૧૨-૫૦ :
ગિરધરનગરથી નીકળી ધર્મનગર આવ્યા. અહીંની જનતાના આગ્રહથી મહારાજશ્રીએ ટૂંકું પ્રવચન કર્યું હતું. ત્યાંથી રામનગર આવ્યા. લોકોએ ભાવભર્યુ સ્વાગત કર્યું હતું.
બપોરના ૩ થી ૩-૪૫ ઉપાશ્રયમાં બહેનોની સભા રાખી હતી. તે પછી ૪ થી ૫ બાળકોની સભા થઈ હતી. રાત્રે જાહેર સભાનું આયોજન કર્યું હતું. તા. ૨૦મીએ રાત્રે જવાહર ક્લબ તરફથી પ્રવચન ગોઠવ્યું હતું. તા. ૨૧/૨૨-૧૨-૫૦ : હરિજન આશ્રમ, સાબરમતી
રામનગરથી નીકળી હરિજન આશ્રમમાં આવ્યા. ઉતારો હૃદયકુંજમાં રાખ્યો હતો. જ્યાં ગાંધીજીએ વરસો સુધી નિવાસ કર્યો હતો. એ આ સ્થાન હતું. અહીં ગાંધીજીનાં બધાં પુસ્તકોનું સંગ્રહાલય છે. તેમજ તેમણે વાપરેલી વસ્તુઓનું સંગ્રહસ્થાન પણ છે. અહીં હરિજન વિદ્યાલય છે. આશ્રમવાસીઓ તથા વિદ્યાર્થીઓએ સામે આવી સ્વાગત કર્યું હતું.
વિદ્યાલયની બહેનોએ મહારાજશ્રીને કહ્યું કે તમો બધાંને જોઈને ખૂબ આનંદ થાય છે, શિક્ષણમાં તમે પ્રાર્થનાને મુખ્ય સ્થાન આપ્યું છે તે ખૂબ ઉત્તમ છે. તમને કહું તેના કરતાં તમારી પાસેથી સાંભળું એમ લાગે છે. આ કંઈ શિષ્ટાચાર ખાતર નહિ પણ એથી પરસ્પરનાં ચૈતન્યો ઝળકે છે આજે તમે નાનાં છો, પણ ભવિષ્યમાં તમારે મોટાં કામ કરવાનાં છે. અહીં આવતાં મને પોતાપણું લાગે છે. તમે બધાં સ્વજન છો એમ લાગ્યા કરે છે. એ શા કારણે થાય છે તે હું નથી સમજી શકતો. તમને આશ્રમમાં જે વાતાવરણ મળ્યું છે તે બાપુજીનો પ્રતાપ છે. છેલ્લે છેલ્લે બાપુજી અહીં, ના આવી શક્યા પણ તેમણે વેરેલી છૂટી છૂટી ઘણી ચીજો પડી છે. તેમાંથી પણ મળે છે. આજે દુનિયામાં કટોકટીનો કાળ આવી રહ્યો છે. એક બાજુ રેંટિયાનું કામ કરી રહ્યા છીએ તો બીજી બાજુ યંત્રો અને સત્તામાં માનનારો વર્ગ છે. ધર્મને બદલે ધનને મહત્ત્વ આપનારો વર્ગ છે. રામધૂન લગાવીએ છીએ ત્યારે રામના જીવનમાં ઊંડા ઊતરી જઈએ છીએ. તેમણે કરેલો ત્યાગ, વૈભવ વિલાસ, ગ્રામ સંસ્કૃતિ એ બધું તેમાંથી
સાધુતાની પગદંડી
૯૨
