________________
મગનભાઈઓ (મગનભાઈ જોષી અને મગનભાઈ સુખલાલભાઈ તથા શ્રી અંબાલાલભાઈ ગંદકીની ફરિયાદ લાવ્યા હતા. આજના યુ. તંત્ર ઉપર આધાર રાખવો એ ત્યારે વાહિયાત વાત હતી. ગ્રામસેવકો જ આ વાત પ્રથમ ઉપાડી લે એ જરૂરનું હતું. ગંદકી દૂર થવાથી રોગ અટકે છે એમાં જરાપણ શંકા નથી જ. પરંતુ આ નિમિત્તે મારો તો સફાઈકામની પ્રતિષ્ઠા સ્થાપિત કરવાનો અને પરસ્પર જનસંપર્ક સાધવાનોય લોભ હતો.
સ્મરણશકિતના પ્રયોગો પરત્વેનું વિદ્યાર્થીઓને સાર પ્રવચન રખાયેલું તેમાં મેં આ વાત મૂકી. ગીજુભાઈ (જઓ હાલ પ્રેમચંદ રાયચંદ કોલેજમાં ભણે છે અને વ્યાયામશાળા સાથે જેમનું નામ આવી ગયું છે તેઓ) એ વિચાર માટે થોડો સમય માગ્યો.
વિરમગામ ગ્રામ સફાઈ સહાયક સમિતિની ઉત્પત્તિ આમાંથી વિરમગામ ગ્રામ સફાઈ સહાયક સમિતિની ઉત્પત્તિ થઈ. હવે આ સમિતિનું નામ ગ્રામ સફાઈ સમિતિ’ રહ્યું છે. તા. ૧૪-૭-૪૫નો આ દિવસ વિરમગામ ખાતેનો યાદગાર દિવસ છે. આ સમિતિનો ક્રમિક કેમ વિકાસ થયો અને એમાં મેલેરિયા અટકાયત તથા બીજી રીતે અત્યાર લગીમાં શાં પરિણામ આવ્યાં તે બધી વિગતો તે સમિતિ તરફથી ભાઈ અંબાલાલે લખેલા લખાણમાં આવી જાય છે એટલે હું અહીં નહિ ચર્ચ.
પ્રત્યેક શહેરમાં ગ્રામ સફાઈ સમિતિઓ સ્થાપવાની અનિવાર્ય જરૂર છે. ગામડામાં પણ જરૂર તો છે જ. મ્યુ. તંત્ર આજે તો અહીં કે બીજે પરાયું છે. તે જેમણે પ્રજાસેવકોના સંમતિ વિના સ્વીકાર્યું છે. તેમણે પ્રજાનો દ્રોહ કર્યો છે એમ કહેવું જ પડશે એટલે એવા લોકોમાં હાર્દિક સેવાભાવની અપેક્ષા રાખવી વધુ પડતી છે. પરંતુ માનો કે પૂર્ણ પ્રજાકીય મ્યુ. તંત્ર હોય તો પણ આજની અવદશામાં મ્યુ.તંત્ર અને પ્રજા વચ્ચેની એક મધ્યસ્થ સમિતિ તો જોઈશે જ. પ્રજામાં સફાઈની સહજ ટેવો પાડવામાં અને મ્યુ. તંત્રને સેવામાં જાગૃત રખાવવામાં આ મધ્યસ્થ સમિતિ જ કાર્ય કરી શકશે. યુ. તંત્ર ગમે તેટલું સ્વતંત્ર સાવધાન અને સેવાભાવી હોય તો પણ પ્રજા જ્યાં લગી સફાઈમાં પૂર્ણ દરકારવાળી સહેજે નહિ બને ત્યાં લગી તે અસરકારક કામ કરી શકવાનું નથી જ. આ મધ્યસ્થ સમિતિ આમ માત્ર ગંદકીની સાફસૂફી જ નહિ, પણ સમાજની મનની સાફસૂફીમાં પણ અગત્યનો ભાગ ભજવી શકશે.
હંમેશના લોકસંપર્કમાં આ સમિતિને રહેવાનું થશે. આ સમિતિના કાર્યકરોને ઉપલા, વચલા અને નીચલા એ ત્રણેનો અભ્યાસ થશે. દિલપૂર્વકનું તે સમિતિનું આ
વિરમગામમાં ચાતુર્માસ