________________
આ ગામમાં વ્યાયામશાળાની ઉત્પત્તિ સં. ૧૯૮૫માં થઈ. તે પગભર થયા પછી તો હવે સુંદર પ્રકારે ચાલે છે; અને વ્યાયામશાળાના મંત્રી બાબુભાઈ મોહનલાલ છે. વ્યાયામશાળાના વિદ્યાર્થીઓ રાષ્ટ્રભકિત, સેવા અને સદાચારમાં આંખો ઠારે તેવા છે. જ્યારે જ્યારે રાષ્ટ્રનું, ગામનું કે સમાજનું કામ પડે ત્યારે તે ખડા જ છે. આ બધા પર મુખ્ય અસર રામજીભાઈ ખત્રીની છે. જયંતીભાઈ ખત્રી પણ એમની જ અસર તળે તૈયાર થયેલા છે. આખા વિરમગામમાં રામજીભાઈના નામ સાથે લોકોનો તેમના પ્રત્યે, આંતરિક સ્નેહ ઊછળે એવી એ ભાઈએ પ્રતિષ્ઠા મેળવી છે. મીરાંબાઈના આશ્રમમાં તેઓ હતા. હવે ટૂંક વખતમાં ફરી અહીં આવવા વક્કી છે. હાલ એના પ્રમુખ ગોવિંદભાઈ પટેલ છે; અને ગિજુભાઈના દેખરેખ તળે એ ચાલે છે.
લલ્લુભાઈ અહીંનું બાલમંદિર ચલાવે છે. સાચા અને મૂંગા સેવક, સર્વજનને ગમે તેવા બાળસ્વભાવના, આ ભાઈ પણ રામજીભાઈના સત્સંગે તૈયાર થયેલ આ શહેરનું રત્ન છે.
આવી વ્યકિતઓ અને હજુ આગળ કહેવામાં આવશે તેવી વ્યકિતઓ વિરમગામમાં છે.
મુન્સર અને ગંગાસર જેવાં તળાવો વિરમગામના પાદરમાં છે. હાઈસ્કૂલ બહુ વિશાળ જગ્યામાં ભવ્ય મકાનમાં છે. એક બૌર્ડિંગ પણ હાઈસ્કૂલને છે. અંગ્રેજી હાઈસ્કૂલના મહાકંપાઉન અને મકાન જોઈએ - તેની વ્યાયામશાળા જોઈએ અને બીજી બાજુ ગુજરાતી લ તથા કન્યાશાળા કે બાળનિશાળની દશા જોઈએ તો નવાઈ સાથે દુઃખ થાય.
કન્યાશાળા અને નિશાળનાં ઘણાં ખરાં મકાનો ભાડાનાં જ છે; અને એ મકાનોની દશા ભારે શોચનીય છે. એક કન્યાશાળાના મકાન પાસે તો મુતરડીની સ્થિતિ મહાન દુઃખદ છે. (હજુ પણ છે) જે બાળક બાલિકાઓ ભવિષ્યના મહાન આદર્શ નાગરિક નિપજાવવાના છે, જેમને દેવની ઉપમા દેવાય છે તેમની આ દશા વિરમગામ જોવા માટે તો ખરેખર શરમરૂપ ગણાય. આપણે ઈચ્છીશું કે આ મકાનો વિષે વિરમગામવાસીઓનું મુખ્યપણે લક્ષ્ય ખેંચાય. મારે કહેવું ઘટે કે ગુજરાતી
સ્કૂલનાં બાળકોનો બગીચો જોઈ મને ખૂબ આનંદ થયો. ત્યાંના બાગપ્રેમી શિક્ષકને ધન્યવાદ ઘટે છે. શિવાભાઈ માસ્તરે તેમના લતામંડપ માટે પ્રોત્સાહન આપ્યું તે સારુ કર્યું છે. ઉર્દૂશાળાના શિક્ષકોને પણ હું આ નિશાળના બગીચાનું અનુકરણ કરવાનું કહેવા લલચાઉ છું. અહીંનું પાટીદાર મંડળ દ્વારા ચાલતું વિરમગામ કન્યા
વિરમગામમાં ચાતુર્માસ
૧૯