________________
ઉપરથી ખ્યાલ આવશે. તમારા ઉકરડા કેટલા, ગંદકીનાં સ્થળ કેટલાં, સ્ત્રી રક્ષણની જરૂર કયાં, આ બધું તેઓએ તપાસ્યું છે.
સમારંભ દરમિયાન મને થોડીક વાતો કહી દેવાનું મન થયું હતું તે હવે કહું. આપણા દેશ માટે એક પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાને કહેલી વાત મને યાદ આવતી હતી, અને હજારો વર્ષ પહેલાંનો ઈતિહાસ હું જોતો હતો. એ વિદ્વાન એવી મતલબનું કહી ગયો છે કે, હિંદુસ્તાનમાં એક એવી વિચિત્રતા રહેલી છે કે તેઓ સાચા ઓલિયા પુરુષ પાછળ સદાય ઘેલા રહે છે.
આ પ્રજા વિદ્વાન, પંડિત, કવિ, કળાકાર, ઉપદેશક, શાસ્ત્રી વગેરેને સાંભળે છે ભલે, પણ તેમનું સ્મરણ રાખવાને બદલે તેઓ એકાદ ઓલિયાને તો પળે પળે યાદ કર્યા કરે છે. વિચિત્રતા એ છે કે એનું મુખ રૂપાળું નહિ હોય, વસ્ત્રોમાં ટાપટીપ ન હોય, દેખાવે ગરીબ હોય, ગાંડો કે પાગલ જેવો જણાતો હોય તો પણ એની પાછળ ઘૂમે છે. આવી સંસ્કારિતા પેઢીઓ જૂની છે.
અને ખૂબી તો એ છે કે, જેને સુધરેલા, ભણેલા, કહેવાતા જુવાનિયાઓ કહેવાય છે, તેઓ આ જાતની ટેવને નર્યું ગાંડપણ ગણતાં છતાં તેઓ પણ પાછળ આવે છે, જવાહરલાલનો દાખલો લ્યો. તેઓ ગાંધીજી પ્રત્યે કેવળ શ્રદ્ધાથી જોતા નથી, છતાંયે કબૂલે છે કે, ગાંધી પાસે એવું કશુંક છે, જે પ્રજાને ચેતન આપે છે અને એ શકિત અમારી પાસે છે, એના કરતાં તેમની પાસે વધુ છે. વળી આવા ઓલિયાઓ પાસે કોમીભેદભાવ પણ ટકી શકતો નથી. બધા પોતાનો ગર્વ ઓગાળીને ઓલિયાને શરણે આવે છે. બુદ્ધિ જોર કરે તો પણ હૃદય તેઓને વશ થાય છે.
આવી દશા ગાંધીજી પાસે જોઈ હતી. બીજી અહીં જોઈ છે. એનો ખાસ દાખલો તો અહીંનું વિદ્યાર્થીમાનસ ભાઈ પંડયાએ રજૂ કર્યું તે છે.
મારી તો એ ભાઈને ભલામણ છે કે, આ અનુભવ વિદ્યાર્થી વર્ગમાં જરૂર રજૂ કરે. ખાસ કરીને રાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થી મંડળ સંગઠન કરી રહ્યું છે ત્યારે, આ વાત તેમને જરૂર કરે. અમારા અમદાવાદમાં મને ઘણી વખત કહેવામાં આવે છે કે, વિદ્યાર્થીઓની સભામાં ગાંધીના રચનાત્મક કામ વિષે સમજાવો” હું તેઓને આ પ્રકરણ છોડવા વિનવું છું. કહું છું, જવા દ્યો એ બધી વાતો. સાંભળ્યું માત્ર દહાડો વળવાનો નથી અને વાતોનો કદી પાર આવવાનો નથી. તમને તો સાક્ષાત્ સંતબાલજી” એ સફાઈના ઝાડુ મંત્રમાંથી રચનાત્મક કામનો અર્થ સમજાવી દીધો છે.
પાણીના લોટાની પણ કિંમત આંકનાર જૈન જ્યારે ગંદકીની કશી પરવા ન કરે અને વધારી મૂકે, ત્યારે કહેવાતા ધર્મનું પતન નહિ તો બીજાં શું? એકબીજાનાં વિરમગામમાં ચાતુર્માસ
૧૩