________________
આને જ વિકાસનો રાજમાર્ગ માન્યો છે.'
૩૫ દિવસમાં પસંદ કરેલ ચોપાઈઓ અને દોહા લઈને કથાનો સળંગ પ્રવાહ જળવાઈ રહે એ રીતે આખી રામાયણ પણ પૂરી સમજાવી. રામાયણ પૂરી થયા પછી મહારાજશ્રીએ કહ્યું: રામાયણને ભલે તમે કાલ્પનિક ગ્રંથ કે ઈતિહાસ માનો, પણ હું તો એને કર્તવ્યગ્રંથથી ઓળખાવું છું. મનુષ્યના રોજે રોજના જીવનમાં આવતાં કર્તવ્યો અને ફરજોનું આમાં સુંદર ચિત્ર આપ્યું છે, જે આપણને આપણી ફરજનું ભાન કરાવે છે.
સર્વધર્મ : દુનિયાના મુખ્યમુખ્ય બધા મોટા ધર્મોનાં મૌલિક સત્યોને તેમણે અમારી સમક્ષ રજૂ કર્યા. ધર્માધતા અને ધર્મ સંકુચિતતા દૂર કરવાનો આ એક સારો માર્ગ છે. આપણા ધર્મમાં જેમ સારી વાતો છે, તેમ બીજા ધર્મોમાં પણ હોય છે. સાંજની પ્રાર્થના બાદ પ્રશ્નોત્તરી રહેતી. વિશ્વધર્મની વાતો સાથે સાંપ્રદાયિક ચિહ્નો રાખવાં કેટલાં યોગ્ય ગણાય? આ અંગે ખૂબ ચર્ચા થતી. રેંટિયો કાંતવા માટે પણ મહારાજશ્રીને આગ્રહ કરવામાં આવ્યો હતો.
કાંતણઃ કાંતણ અમારી દિનચર્યામાં નિયમરૂપે રાખ્યું હતું. સરાસરી ૭૦ આંટી કિંતાઈ. પાંચ બહેનો અને પાંચ ભાઈઓ નવા કાંતનારાં તૈયાર થયાં. કાંતણની સાથે એને આનુષગિક વિષયો રેંટિયાનું સ્થાન, રેંટિયો અને યંત્રો વગેરે અંગે પણ ચર્ચા ચાલતી,
હિન્દુસ્તાની : ઉર્દૂલિપિનો પરિચય કરાવ્યો. મોટા ભાગનાંને વાંચતાં આવડી ગયું હતું. વ્યાકરણ પણ સમજાવવામાં આવતું. કયારેક કયારેક તો વર્ગનું આખું વાયુ-મંડલ હિંદુસ્તાનીમય બની જતું.
વ્યાયામ સભાગ્યે અમને વ્યાયામ માટે સેવાદળના શ્રી નટરંજનભાઈ મળી ગયા હતા. તેમણે કવાયત, રમતગમત, સૂર્યનમસ્કાર, આસન, ધ્વજવંદન વગેરે શીખવી દીધું હતું. નટરંજનભાઈએ વર્ગમાં કલા અને સાંસ્કૃતિક વિભાગને પણ સારી રીતે સંભાળ્યો હતો.
વર્ગમાં ભાગ લેનારની સંખ્યા પૂરો વખત થોડા દિવસ કાયમી મહેમાન ૧૨ ભાઈઓ ૨ ભાઈ ૩ બહેનો
૧૦ બહેનો ૩ બહેનો સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૫૩
