________________
થઈ શકાય છે એ માન્યતા એમણે પ્રચલિત કરી. કબીરનો આદેશ એ છે કે જે ધંધામાં હો તે ધંધામાં રહીને સતથી કામ કરો. કબીરે વણતાં વણતાં ઈશ્વર સ્વરૂપનાં દર્શન ર્યા હતાં.
તેમણે ઈસ્લામ અને વૈદિક સંસ્કૃતિના મિલનને માટે મહાન પ્રયત્ન કર્યો. તેઓ હિંદુ અને મુસલમાન બંનેના ગુરુ હતા. વાડા જેવી કોઈ વાત એમને ગમતી ન હતી. સત્યને વાડો હોઈ જ ન શકે. પ્રભુસ્મરણમાં તેમની અનન્ય શ્રદ્ધા હતી. એક દિવસ એક પાપી તેમને શોધતો શોધતો તેમને ઘેર આવ્યો. કબીર સાહેબ ઘેર ન હતા. આવનારે પોતાની બધી વાત કરી. પત્નીએ કહ્યું : 'ત્રણ વાર રામનું નામ દે. તું શુદ્ધ થઈ જઈશ. એટલામાં જ કબીર આવી પહોંચે છે. ત્રણ વખત રામનામની વાત સાંભળતાં જ તેઓ બોલી ઊઠે છે, શું અગ્નિને ત્રણવાર અડીએ તો જ દઝાય ?'
અહીંના નિવાસ દરમ્યાન ડૉ. પ્રાણજીવન મહેતાની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ જોવામાં ઠીક ઠીક સમય આપ્યો હતો. બધો સમય સાથે રહીને ડૉ. મહેતા પોતાની ભાવના અને દષ્ટિનો ખ્યાલ આપતા હતા. એમની વાતે વાતે ધનવંતરિ ભગવાન પ્રત્યેની તેમની ભકિત અને ચરકસુશ્રુતનાં ઊંડાં અધ્યયન તરવરતાં હતાં. ત્યાંનું સંગ્રહસ્થાન જોયું. ઔષધને લગતાં જૂનાં નવાં એકેએક પુસ્તક મેળવવાનો તેમનો પ્રયત્ન દેખાઈ આવતો હતો. વનસ્પતિઓના નામવાર વર્ગીકરણ સાથે એનો ઈતિહાસ, નમૂનાઓ વગેરે પણ જોયું. હિંદમાંનું એક અને દુનિયામાંનું ત્રીજું સોલેરિયમ અહીં છે. સારંગધર લેબોરેટરી અને ગામડાની પેટી પણ જોઈ. મહિને રૂપિયા રપમાં એક ગામડાને ઠીક સારવાર મળી શકે તેમ લાગ્યું. અમારા બધા ઉપર ડૉ. મહેતાનાં આયુર્વેદ વિષયનાં યોગ અને ધૂનની છાપ પડી હતી. બાળકોને દૂધ આપવાનું તથા બાળઉછેરને લગતું ઉત્તમ સાહિત્ય જોવાની પણ ઈન્ફન્ટ વેલ્ફરમાં તક મળી. એલોપથીની જાણકારી પછી આ પુરુષે ભારતીય આયુર્વેદ માટે જે ભગીરથ પુરુષાર્થ કર્યો છે તેની સાચી કિંમત દેશ આંકશે જ. ડૉ. મહેતાને આયુર્વેદિક સલાહકાર નીમીને સૌરાષ્ટ્ર સરકારે ઠીક જ કર્યું છે. રાજાશાહી યુગમાં તેઓની મહત્ત્વાકાંક્ષાને જેટલો વેગ મળતો તેનાથી કેટલોય વધુ વેગ સૌરાષ્ટ્રની લોકશાહીમાં મળે એવું મહારાજશ્રી ઈચ્છે છે. * તા. ૨૨-૪-૪૮ અલિયાબાડા ૧૩૪
સાધુતાની પગદંડી