________________
અંદરથી સાફસૂફી નહિ કરવામાં આવે ત્યાં સુધી એમાં ફરીથી ક્યારે પાક ભરાશે એ કહી ન શકાય. પંદરમી ઓગસ્ટ પછી જે બનાવો બની ગયા તે હિંદુ અને મુસ્લિમ બંનેને માટે શરમજનક છે. લોકો કહે છે કે આ ધર્મના ઝઘડા છે. આ સાંભળું છું ત્યારે મને દુઃખ થાય છે. આ ઝઘડા ધર્મના નથી પણ અર્થના છે. પછી અર્થ સોનાચાંદીના સિક્કાના રૂપમાં હોય કે સત્તાના રૂપમાં હોય. જો આપણે હિંદ અને પાકિસ્તાન બંનેને ઊંચે ઉઠાવવા હોય તો નીતિ અને ચારિત્રના ઘડતરના કામમાં લાગી જવું જોઈએ.
(૩). સમાજવાદની મારી કલ્પના” એ વિષય પર બોલતાં કહ્યું, "યુગબળની સામે થનાર ફેંકાઈ જવાના છે. પરસ્પર સહકાર વગર કોઈ જીવી જ શકતું નથી. આપણો વર્ણાશ્રમ ધર્મ આવા સમાજવાદના પાયા ઉપર જ ચણાયો હતો. જે વધુમાં વધુ ત્યાગી તે બ્રાહ્મણ, જે વધુમાં વધુ ઉત્પાદક તે વૈશ્ય અને જે વધુમાં વધુ સેવાભાવી તે શૂદ્ર. સમાજવાદ સ્થાપિત કરવાને વેઠ, સફેદ લૂંટ, અને ભીખને નાબૂદ કરવાની સાથે અસ્પૃશ્યતાને હમેશની તિલાંજલિ આપવી પડશે. મારી સમાજવાદની કલ્પનામાં મૂડી, વ્યવસ્થા અને શ્રમને બદલે શ્રમ, વ્યવસ્થા અને મૂડી એ ક્રમ મેં રાખ્યો છે. સમાજવાદમાં એકલી મૂડીને જોરે કોઈ પ્રતિષ્ઠા નહિ પામી શકે.
| (૪) જામનગર જેલની મુલાકાત દરમ્યાન કેદીઓને ઉદેશીને બોલતાં સંતબાલજીએ કહ્યું : આજે ચોર કોણ છે અને શાહુકાર કોણ છે તે કહેવું જ મુશ્કેલ છે. જેમને ત્યાં ધનના ઢગલા થયા છે તેઓ એક યા બીજી રીતે ચોરી જ કરતા હોય છે. અહીંથી તમો એવી તાલીમ લઈને જક્કો કે જેથી સમાજમાં તમારી પ્રતિષ્ઠા વધે. આજ સુધી જેઓએ મોટી ચોરીઓ કેમ કરવી એ શિખવાડવાનું જ કામ કર્યું છે. શિક્ષાથી કોઈ સુધરી શકતું નથી. અહીં તમે એવી તાલીમ લેજો કે તમે બહાર જઈને મહેનત કરી કમાઈ શકો. અહીં તમોને ખૂબ સમય મળતો હશે. તે સમય દરમ્યાન પ્રભુની નજદીક આવવાનો પ્રયત્ન કરજો. રામનામ એવો મંત્ર છે કે તેમાંથી સુખનો ઝરો વહે છે. હરામની રોટી નહીં ખાવાની દષ્ટિ રાખશો તો જીવનમાં અનેરો આનંદ મળશે, અને તમે સ્વમાનપૂર્વક જીવી શકશો.
કબીર મંદિરના મહંતની વિનંતિને માન આપીને કબીર સાહેબના પ્રાગટયદિને ત્યાં ગયા હતા. કબીરના જીવનમાંથી આપણે અનેક પ્રેરણા લઈ શકીએ છીએ. કબીર સાધુ નહોતા થયા. ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહી પોતાના વણકરી ધંધામાં મશગૂલ રહીને એમણે ઊંચી કોટીનું આધ્યાત્મિક જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. ગૃહસ્થાશ્રમમાં પણ સિદ્ધ
સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૩૩