________________
કેટલીક સાચી બૂમો પણ હશે, છતાં મોટે ભાગે આપણું જીવન કેવું છે, કઈ ભૂમિકા ઉપરથી તે બોલી રહ્યો છે, તે જોવું જોઈએ.
ગાંધીજીએ બે નવા શબ્દો શબ્દકોષમાં આપ્યા. 'સત્યાગ્રહ અને સવિનય કાનૂન ભંગ’. હમણાં ત્રીજો શબ્દ આવ્યો છે. કાળાં બજાર, બજાર તો કાળાં દેખાતાં નથી. મજાનાં રૂપાળાં આલીશાન મકાનો દેખાય છે. ચાંદી બજાર, સટ્ટા બજા૨, તેના હોલ કેટલા ભવ્ય છે ! B.M. શબ્દ અચૂક છે. કાળાશ બતાવતો એ શબ્દ છે. દુનિયાભરમાં એ પ્રસર્યો છે. છતાં અહીં તે ખટકે તે સ્થિતિમાં પ્રસર્યો છે. ચાર જણ એક ઘરમાં રહેતાં હોય તેમાં એક ચોરી કરવા મંડી જાય તો એ ઘરનું શું થાય ? પણ આપણને અનીતિ પચી ગઈ છે. એટલે નવું લાગતું નથી. કાળાબજારિયા બજારમાં નીકળે તો લોકો કહે છે ખરા ! પણ પેલા લોકો માને છે કે, તમે બેટા ! આવવાના છો તો અમારી પાસે ને? વાત સાચી છે. આપણે કોઈ વસ્તુથી નભાવી લેવાનું શીખ્યા નથી. સટ્ટાવાળા કહે છેઃ અમે જેટલા ઉદાર છીએ, જેટલાં દાન આપીએ છીએ તેટલાં બીજા નહીં આપે. વચન તો અમો ફેરવીએ જ નહીં. પણ આ વેપારનો પાસો જ ખોટો છે તેનું શું ? જે વેપારમાં સર્જન નથી, તે સટ્ટો છે. આજે સર્જન કરનારા ત્રણ કરોડ છે. બાકીના ૨૭ કરોડ તેનીપીઠ ઉપર ચઢી બેઠા છે તે ઊતર્યા સિવાય કોઈનો ઉદ્ધાર થવાનો નથી. એક ટ્યુ ઉપર નવ જણ ચઢી બેસે તો શું થાય ?
આજે સમાજમાં ત્રણ શત્રુ મુખ્ય છે. ભીખ, વેઠ અને લૂંટ. ઉઘાડી લૂંટ કરનારને પોલીસ પકડે છે, પણ જે બુદ્ધિથી, ધનથી લૂંટ કરતો હોય તેને કોણ પકડે ! બે ચિત્ર છે, એક સુંદર બંગલો છે. એક નાનું પણ સાદું મકાન છે. બંગલાનો રહેનાર આ શેઠ શરીરે સુખી નથી પણ પૈસે સુખી છે. શેઠાણી વિચારે છે કે અમે સુખી નથી પણ ઝુંપડામાં રહેનાર કેટલાં સુખી છે ! પણ જ્યારે નવાણુંનો ધક્કો લાગે છે એટલે એ પણ દુઃખી થઈ જાય છે. સાધુ સફરીએ બદામના સો ઊપજતા હતા છતાં ૮૦ લીધા. તેણે નક્કી કર્યુ હતું કે પાંચ ટકાથી વધુ નફો ન લેવો. તેથી વધુ લઉં તો કાળાબજારનો ચેપ લગાડું અને બીજી ચીજો મોંઘી થાય.બોજો મારી ઉપર જ આવે.
ન
કાળા બજાર કરનાર વેપારીનો હાથો મધ્યમ વર્ગ છે. નોકરોએ જો ચોપડા ખોટા ન લખ્યા હોત તો આ સ્થિતિ ન હોત. નોકરી ન મળતી હોય તો બીજો ધંધો કરે. કૃષિ વાણિજ્ય અને ગોરક્ષા એ વૈશ્યનું કર્તવ્ય છે. ખેતીનો ધંધો સટ્ટા કરતાં ઊંચો છે. એક સાધુએ એક વણિક ભાઈને ખેતી નહીં કરવાની બાધા આપી. ત્યારે ધંધો ન હતો. તે બિચારો વિચારતો હતો કે હવે શું કરવું ? ખરેખર સાધુ પુરુષોએ ધર્મને ગળી ગળીને પ્રજા સામે મૂકવો જોઈએ. એક ખેડૂતે કહ્યું જેણે બગાડયું છે તે સુધારશે. કેટલો કુદરત સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૧૩