________________
કહી શકીએ. ધર્મની વ્યાખ્યા, સદ્ગુણ તરફ જવામાં મદદ કરે તે પુણ્ય; દુર્ગણ તરફ લઈ જાય એવી કોઈપણ પ્રણાલી તે પાપ. બુદ્ધિ શરીર-વાણી પૈસો વગેરે સાધન છે. પણ તે ચેતન સાથે સંબંધ ધરાવે છે, આત્માના ગુણોને આગળ ધપાવવા માટે ધન ઉપયોગી થતું નથી. પરંપરાએ તેણે સાધન તરીકે ફાળો આપ્યો છે. શુભ આશ્રય પુણ્ય છે. અશુભ આશ્રય પાપ છે. પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા, બીજું સુખ તે ઘેર દીકરા, ત્રીજું સુખ તે સુલક્ષણી નાર અને ચોથું સુખ તે કોઠીએ જાર. એમાં આજીવિકાનાં સાધનોની જરૂર હતી. એટલા જ માટે શાસ્ત્રોમાં ગાયોનાં ગોકુળોની વાત આવે છે , ગાયોનું ધણ કહેવાય છે. ધણ એટલે ટોળું નહીં. પણ ધન, સ્ત્રીને પણ ધન મનાતું, સેવક-ચાકરને પણ ધન મનાતું, આટલું સમજી જવાય તો ઘને જે મહત્ત્વ આપવામાં આવે છે તે ઓછું થશે.
આજે આપણે માનીએ છીએ કે પૈસો હશે તો ડૉકટર થવાશે, સ્ત્રી મળશે બધાં આપણને માન આપશે, આજે જે પ્રચલિત નાણું છે તેની ઉપર બધાં સાધનો સ્થિર થઈ ગયાં છે. શાલીભદ્ર નામના એક પુરુષ થઈ ગયા. આગલા જન્મે તે ગોવાળનો પુત્ર હતો. તેની માતા જાતમહેનત કરીને ગુજરાન ચલાવતાં. એક દિવસ દીકરાએ કહ્યું કે મા આજે મને કોઈ સારી ચીજ બનાવી આપ. માને થયું કે દીકરાનું મન થયું છે તો હું ખીર કરી આપું. એટલે દૂધ તો હતું, ચોખા નાખી ખીર બનાવી દઉં. બનાવી અને છોકરાને ખીર હારવાનું કહી બજારમાં કોઈ વસ્તુ લેવા ગઈ. છોકરાને ખીર ખાવાની તીવ્ર ઉત્કંઠા તી. ખાવાની તાલાવેલી લાગી હતી. ખાવાની તૈયારી કરે છે ત્યાં એક સાધુ ભિક્ષાનૂ દેહી' કહીને ઊભા રહે છે. છોકરો કંઈ સમજતો નથી. તે સમજતો હતો કે મારે આપવું જોઈએ. એટલે ખીરની થાળીમાં વચ્ચે લીટો કરી અડધું નાખવા વિચાર કર્યો. પણ તે તો કેવી રીતે બને? વસ્તુમાં માલ ન હતો, વસ્તુના ભાવમાં માલ હતો. શબરીના બોરની કિંમત ન હતી તેના ભાવમાં કિંમત હતી. તેણે વિચાર કર્યો હતો કે મારો રામ આવશે ત્યારે મારાં આ મીઠાં બોર ખાશે. આ કોરા ઘડાનું ઠંડું પાણી પીશે. ઝાડનાં પાંદડાંનાં પડિયા બનાવીશ. કેટલાય દિવસ વાટ જોઈ. માતંગ ઋષિએ નહોતું કહ્યું કે રામ અચૂક આવશે. શબરીને વિશ્વાસ હતો કે એક દિવસ જરૂર મારો રામ આવશે. અને રામ આવ્યા. ઘેલીગાંડી થઈ ગઈ. લક્ષ્મણને થયું કે આ બાઈ ગાંડી થઈ ગઈ છે કે શું? રામ કહે, ભાઈ ! તું બોર સામે ન જે. કેટલા વખતથી તેણે કેળવણી લીધી હતી ત્યારે આ ભૂમિકાએ તે પહોંચી હશે. માણસ જ્યારે ભાવાવેશમાં આવી જાય છે ત્યારે તે પ્રેમપાત્રને તુંકારાથી બોલાવે છે. એંઠાજૂઠાની તેને ખબર નથી પડતી બુદ્ધિહીન બના દો ભગવાન કે જેથી હું રામને પામી શકું. ૧ ૧૦
સાધુતાની પગદંડી