________________
૩૨
પ્રતિક્રમણસૂત્ર વિવેચન- ૩
જો સ્પર્શ થઈ જાય તો ‘ફરીથી એમ નહીં કરું' એમ બોલી અપરાધ ખમાવવો. (૩૧) સંથારાવસ્થાન :- ગુરુની શય્યા તથા સંથારા આદિ ઉપર ઉભા રહેવું. (ઉપલક્ષણથી બેસવું, સૂવું તે આશાતના)
(૩૨) ઉચ્ચાસન :- ગુરુ કરતાં અથવા ગુરુની આગળ તેમના કરતાં ઉંચા આસન પર બેસવું તે.
(૩૩) સમાસન :- ગુરુના અથવા ગુરુની પાસે સરખા આસને બેસવું તે. આ પ્રમાણે ગુરુની તેત્રીશ આશાતનાનું વર્જન કરવું.
૦ આશાતના સંબંધે કિંચિત્ વિશેષ કથન :
(૧) ઉક્ત આશાતના વર્ણન અમે ગુરુવંદન ભાષ્યાનુસાર કર્યું છે, આવશ્યક વૃત્તિ, પ્રવચન સારોદ્ધાર, દશાશ્રુતસ્કંધ, યોગશાસ્ત્ર આદિમાં આ તેત્રીશ આશાતના છે, પણ ક્રમાદિમાં થોડો ફેરફાર છે.
(૨) આવશ્યક સૂત્ર-૨૮માં આ આશાતના જુદી રીતે કહી છે. વૃત્તિકારે બંને પ્રકારની આશાતનાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
(૩) આવશ્યક સૂત્ર-૨૮માં કહેવાયેલી આશાતના આ પ્રમાણે છે—
(૧) અરિહંતોની, (૪) ઉપાધ્યાયોની, (૭) શ્રાવકોની (૧૦) દેવીઓની
(૧૩) કેવલીપ્રજ્ઞપ્ત ધર્મની (૧૫) સર્વ પ્રાણ-ભૂત-જીવ (૧૬) કાળ સંબંધી (૧૯) વાચનાચાર્યની
(૨) સિદ્ધોની, (૫) સાધુની (૮) શ્રાવિકાઓની (૧૧) આલોકની (૧૪) ત્રણે લોક વિષયક અને સત્ત્વ સંબંધી
-
(૩) આચાર્યોની (૬) સાધ્વીની (૯) દેવોની (૧૨) પરલોકની
(૧૭) શ્રુત સંબંધી (૧૮) શ્રુત દેવતાની (હવે પછીની ૧૪ શ્રુતવિષયક છે)
(૨૦) જં વાઇદ્ધ - સૂત્રાદિમાં અસ્તોવ્યસ્ત કરવું (૨૧) વચ્ચેામેલિયં - જુદા (૨૨) અક્ષર ન્યૂન કરવો (૨૪) પદ ઘટાડવું (૨૭) યોગ વહન ન કરવા (૨૯) કલુષિત ચિત્તે સૂત્રાદિ ગ્રહણ કરવા કે ભણવું. (૩૦) અકાલે સ્વાધ્યાય કરે (૩૨) અસ્વાધ્યાયિક સ્થિતિમાં પણ સ્વાધ્યાય કરે (૩૩) સ્વાધ્યાયિક સ્થિતિમાં સ્વાધ્યાય ન કરે.
આવશ્યક સૂત્રોક્ત આ તેત્રીશ આશાતનાનું વિવેચન આવશ્યક સૂત્રની પૂર્ણિ અને વૃત્તિમાં સારી રીતે અપાયેલ છે. તેમજ આવશ્યક ભાષ્ય ૨૧૩ થી ૨૧૫માં પણ તેનું વિવરણ છે.
આ સિવાય ગુરુની જઘન્યાદિ ત્રણ આશાતના, સ્થાપના સંબંધી ત્રણ
જુદા પાઠો મેળવી મૂળ સૂત્ર બદલવું. (૨૩) અક્ષર અધિક કરવો
(૨૫) વિનયહીનતા (૨૬) ઘોહીનતા (૨૮) યોગ્યતાહીનને વધુ ભણાવવું
(૩૧) કાળે સ્વાધ્યાય ન કરે
