________________
સામાઇય-વયજુરો સૂત્ર-વિવેચન
૨૮૧
ભક્ત (આહાર) કથા, (૩) દેશ કથા, (૪) રાજ કથા, (૫) મૃદુકારિણી કથા, (૬) દર્શન ભેદિની, (૭) ચારિત્ર ભેદિની. આ સાતમાંથી કોઈપણ કથા સામાયિક દરમિયાન કરે અથવા તો જે ધર્મકથા નથી તેવી સર્વે કથા અર્થાત્ વાતો તે વિકથા કહેવાય.
(૭) હાસ્ય દોષ :- સામાયિકમાં કોઈની હાંસી કરવી કે હસવું.
(૮) અશુદ્ધિ દોષ :- સૂત્રપાઠ આદિમાં કાનો, માત્રા કે મીંડુ ન્યુન કે અધિક બોલવા, હૃસ્વનો દીર્ધ કે દીર્ધનો હૃસ્વ ઉચ્ચાર કરવો, જોડાક્ષરો છુટા પાડીને બોલવા કે છુટા અક્ષરોને જોડીને બોલવા તે દોષ
T (૯) નિરપેક્ષ દોષ :- અપેક્ષા રહિત વચન બોલવું એટલે કે નિશ્ચયકારી ભાષા બોલવી - જેમકે – “હું આમ જ કરીશ' ઇત્યાદિ.
(૧૦) મુણમુણ દોષ :- સામાયિક દરમિયાન ગણગણ્યા કરવું કે સૂત્રપાઠમાં ગોટા વાળવા તે મુણમુણ દોષ વચનના આ અને આવા પ્રકારના દોષો ટાળી સામાયિક કરવું. कुआसणं चलासणं चलादिट्टी
सावजकिरिया ऽऽलंबणाऽऽकुंच्चण पसारणं आलसमोडण मल विमासणं
निदा वेयावच्चति बारस कायदोसा । (૧) અયોગ્ય આસન :- પગ ઉપર પગ ચડાવવા વગેરે દોષ
(૨) અસ્થિર આસન :- ડગમગતા અથવા જ્યાંથી ઉઠવું પડે તેવા આસને બેસવું તે અસ્થિરાસન દોષ
(૩) ચલષ્ટિ :- સામાયિકમાં ચારે બાજુ નજર ફેરવવી કે ડાફોળીયા મારવા તે ચલદૃષ્ટિ દોષ
(૪) સાવદ્ય ક્રિયા દોષ :- ઇશારાથી ઘરકામ આદિ સંબંધી વાતો કરવી
(૫) આલંબન દોષ :- સામાયિક કરતા કોઈ ભીંત કે થાંભલાનું આલંબન લઈને બેસવું તે “આલંબન દોષ'.
(૬) આકુંચન પસારણ દોષ :- સામાયિકમાં હાથ-પગ લાંબા ટુંકા કરવા. (૭) આળસ દોષ :- સામાયિકમાં આળસ મરડવી તે દોષ
(૮) મોટન દોષ :- સામાયિક દરમિયાન હાથ-પગના આંગળાના ટચાકા ફોડવા, શરીર મરડવું તે મોટો દોષ.
(૯) મલ દોષ :- સામાયિકમાં શરીરનો મેલ ઉતારવો. (૧૦) વિમાસણ દોષ :- સામાયિકમાં એદીની માફક પડ્યા રહેવું. (૧૧) નિદ્રા દોષ :- સામાયિકમાં ઊંઘવું તે નિદ્રા દોષ
(૧૨) વસ્ત્ર સંકોચન દોષ :- સામાયિકમાં મુહપત્તિ-ધોતી વગેરે વસ્ત્રોને ઠંડી આદિ કારણે કે કારણવિના સંકોચવા તે
૦ સામાયિકના બત્રીશ દોષ સંબંધે – પંડિત શ્રી વિરવિજયજી મહારાજે ચોપાઈમાં નવ પંક્તિમાં સામાયિકના બત્રીશ દોષની સઝાય અથવા તો પદ્યરચના
