Shraman Bhagvana Mahavira Part 3

SR No.: 008004
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnaprabhvijay, D P Thaker
Publisher: Parimal Publication
Publication Year: 1989
Total Pages: 586
Language: English, Sanskrit
Classification: Book_English, Biography, History, & Religion
File Size: 14 MB

Page 75

Vada ] Ganadharavāda
:37: Astya jīva vipaksah pratişddhāt ghato'ghatasyèval Nasti ghata itiva jiastitvaparo nāsti sabdo'yam. 25 (1572)]
Trans.-25 Just as there is a ghata as opposed to aghata, so, there is an object, viz , the soul, a vipaksa (the op. posite) of an inanimate object, owing to denial. This sentence, viz., ' it does not exist' establishes the existence of the soul, as does the sentence, viz., ' there is no ghata' (establish its existence) (1573)
टीका-अत्र प्रयोगः-प्रतिपक्षवानयमजीवः, अत्र व्युत्पत्तिमच्छुद्धपदप्रतिषेधात्, यत्र व्युत्पत्तिमतः शुद्धपदस्य प्रतिषेधो दृश्यते स प्रतिपक्षवान् दृष्टः, यथाऽघटो घटप्रतिपक्षवान् , अत्र ह्यघटप्रयोगे शुद्धस्य व्युत्पत्तिमतश्च पदस्य प्रतिषेधः, अतोऽवश्यं घटलक्षणेन प्रतिपक्षेण भवितव्यम् । यस्तु न प्रतिपक्षवान् न तत्र शुद्धस्य व्युत्पत्तिमतश्च पदस्य प्रतिषेधः, यथाऽखरविषाणम् ,अडित्थ इति। अखरविषाणमित्यत्र खरविषाणलक्षणस्याशुद्धस्य सामासिकपदस्य प्रतिषेध इति, अतोत्र खरस्य विषाणं खरविषाणमित्यादिव्युत्पत्तिमत्वे सत्यपि खरविषाणलक्षणो विपक्षो नास्ति । अडित्थ इत्यत्र तु व्युत्पत्तिरहितस्य डित्थपदस्य प्रतिषेधः, इति समासरहितत्वेन शुद्धत्वे सत्यपि नावश्यमवस्थितो डित्थलक्षणः कोऽपि पदार्थो जीववद् विपक्षभूतोऽस्तीति ।
"नत्थि घडो त्तिव" इत्यादि पश्चार्धम् । “नास्यात्मा” इति च योऽयमात्मनिषेधध्वनिः स जीवास्तित्वनान्तरीयक एव, यथा “ नास्त्यत्र घटः" इति शब्दोऽन्यत्र घटास्तित्वाविनाभाव्येव । प्रयोगः-यस्य निषेधः क्रियमाणो दृश्यते तत् क्वचिदस्त्येव, यथा घटादिकम् ; निषिध्यते च भवता "नास्ति जीवः" इति वचनानीवः, तस्मादस्त्येवासौ, यच्च सर्वथा नास्ति तस्य निषेधो न दृश्यत एव, यथा खरविषाणकल्पानां पञ्चभूतातिरिक्तभूतानाम् निषेध्यते च त्वया जीवः, तस्माद् निषेध एवायं तत्सत्त्वसाधक इति ॥२५॥ १५७३॥
D. C.-The underlying argument is this, that since ajiva is a word of which an etymology exists and is furthermore a Suddha pada (a pure syllable), it has a pratipaksa (a rival ), viz., tva. A pratipaksa exists in the case of the negation of