________________
प्राकृत व्याकरणे-तृतीय पाद
तीन वचने. बहुषु....वचनस्य बहुमध्ये असणाऱ्या वचनाचे म्हणजे बहुवचनाचे. हसिज्जन्ति रमिज्जन्ति ही कर्मणि रूपे आहेत (सू. ३.१६० पहा). क्वचिद्.... एकत्वेऽपि क्वचित् एकवचनात सुद्धा इरे प्रत्यय लागतो.
३.१४३ मध्यमस्य त्रयस्य
-
——
म्हणजेच द्वितीयस्य त्रयस्य ( सू. ३.१४०) म्हणजेच द्वितीय पुरुषाच्या तीन वचनांचे. बहुषु वर्तमानस्य बहुवचनाचे. हच् इथला च् इत् आहे. जं... रोइत्था तृ.पु.ए.व.मध्ये रोइत्था वापरले आहे. हच् इति....विशेषणार्थः
- सू. ३.१३९ वरील टीप पहा. सू. ४.२६८ प्रमाणे ह चा ध होतो. ३.१४५ यौ.... वुक्तौ एच् व से हे आदेश सू. ३.१३९ - १४० मध्ये सांगितले आहेत. सू. १३९ - १४४ मध्ये सांगितलेले वर्तमानकाळाचे प्रत्यय असे
——
——
——
——
अ.व.
मो,
——
मु, म
पुरुष
ए. व.
प्र. पु.
मि
द्वि.पु.
सि, से
तृ. पु.
इ, ए
हे प्रत्यय लागताना होणारे फेरफार असे (सू. ३.१४१ - १४३, १४५, १५४, १५५, १५८ पहा ) :
१) मि प्रत्ययापूर्वी धातूच्या अन्त्य अ चा आ विकल्पाने होतो. २) मो, मु, म या प्रत्ययांपूर्वी धातूच्या अन्त्य अ चा आ आणि इ विकल्पाने होतो. ३) से आणि ए हे प्रत्यय फक्त अकारान्त धातूंना लागतात. ४) सर्व प्रत्ययांपूर्वी धातूच्या अन्त्य अ चा ए विकल्पाने होतो.
टीप
१) क्वचित् मि प्रत्ययातील 'इ' चा लोप होऊन, नुसता म् रहातो. उदा. हसं.
२) इरे हा प्रत्यय कधी तृ. पु. ए. व. मध्येही लागतो.
इत्था,
ह
न्ति, न्ते,
४९५
——
इरे
येथे
