________________
प्रकरण ६ : संयुक्तव्यंजन-विकार
(५) ज्रज : वज्र वज. (६) =त्त : पुत्र-पुत्त (म.: पूत), मित्र=मित्त, चित्र=चित्त, पत्रपत्त (म.:
पान), शत्रु सत्तु, छत्रछत्त (म.: छत), यात्रा जत्ता. (७) द्र=द : शूद्र=सुद्द, भद्र भद्द, समुद्र=समुद्द, निद्रा=निद्दा (म.: नींद),
मुद्रा मुद्दा. (८) ध्र=द्ध : गृध्र=गिद्ध (गिधाड) (९) प्र=प्प : अप्रिय अप्पिय, विप्र=विप्प, अभिप्राय अभिप्पाय (१०) ब्र=ब्ब : अब्रवीत् अब्बवी (म्हणाला) (११) भ्र=ब्भ : अभ्र अब्भ (ढग, आयाश), निभ्रांत=निब्भंत (इ) स्पर्श+ल : (१) क्ल३=क्क : शुक्त सुक्क, विक्लव-विक्कव (दीन), (२)
प्ल=प्प : विप्लव विप्पव (नाश) (ई) स्पर्श+व : (१) क्व=क्क : पक्क=पक्क, पिक्क (मः पक्का, पिकलेला) (२) ज्व=ज : प्रज्वलित=पज्जलिय, उज्ज्वलित=उज्जलिय (म: उजळ) (३) त्व=त्त : देवत्व-देवत्त, चत्वारिंशत् चत्तालीस (चाळीस) (४) द्व=६ : जम्बुद्वीप जंबुद्दीव
ध्व५=द्ध : उध्वस्त उद्धत्थ, अध्वन्=अद्ध (मार्ग) ___ अपवाद : क्वचित् स्पर्शाचा लोप होऊन व् चे द्वित्व होते.
द्वि-व्व : उद्विग्न=उव्विग्ग, उद्वर्तन =उव्वट्टण (उटणे), उद्वेग=उव्वेग,
उद्वहति उव्वहइ, (२) ड्व-व्व : षड्विंशति छव्वीस (२६)
१ (अ) काही क्रियाविशेषण अव्ययात 'त्र' चा 'त्थ' होतो. उदा. कुत्र कत्थ,
यत्र जत्थ (जेथे), तत्र:=तत्थ (तेथे), सर्वत्र सव्वत्थ, अत्र एत्थ (एथे).
(आ) कधी त्र चे सुलभीकरण होते : गात्र=गाय, गोत्र=गोय, धात्री=धाई. २ आद्य संयुक्त व्यंजनात : ब्राह्मण बंभण ३ आद्य संयुक्त व्यंजनात : क्लीब-कीव, क्लेश केस ४ आद्य संयुक्त व्यंजनात : द्वार=दार, द्विज=दिय, द्वन्द्व-दंद, द्विगु=दिगु ५ ध्वद्ध चा अपवाद : ऊर्ध्व=उब्भ