Page Text
________________
प्रकरण २० : प्रयोगविचार
३२३
यांच्यात फक्त विभक्ती बदल होतो. (२) प्रयोग बदलताना क्रियापदाच्या कर्तरि वा कर्मणि रुपात कर्त्याच्या वा प्रथमेत आलेल्या कर्माच्या पुरुष-वचनाप्रमाणे बदल होतो. (३) प्रयोग बदलताना क्रियापदाचा काळ वा अर्थ बदलावयाचा नाही. (४) एवं च प्रयोग बदलात कर्ता, कर्म व त्यांची विशेषणे आणि क्रियापद (अथवा धातु विशेषण) या खेरीज इतर शब्दांत काहीही बदल होत नाहीत. __क.भू.धा.वि. चा उपयोग असलेल्या कर्मणिचा कर्तरि करताना संस्कृतमध्ये कर्तरि भूत. धातु. विशेषणांचा उपयोग केला जातो तथापि अर्धमागधीत या कर्तरि भूत. धातु. विशेषणांचा उपयोग विरळ असल्याने क्रियापदाचा भूतकाळ वापरण्यास हरकत नसावी तसेच वि.क.धा.वि. चा उपयोग असलेल्या कर्मणिचा कर्तरि करताना क्रियापदांच्या विध्यर्थी रूपांचा उपयोग केला जातो.
अशा प्रयोग बदलाची पुढे काही उदाहरणे दिली आहेत (१) सकर्मक कर्तरि - कर्मणि :(अ) क्रियापदाचा उपयोग असता :(१) कहं देवा अपवित्तनरं अवहरंति। कहं देवेहिं अपवित्तनरो अवहीरइ। (२) को वा से ओसहं देइ। केण वा मे ओसहं दिज्जइ। (३) न मुंचामि सच्चरियं। न मुच्चइ सच्चरियं। (४) एयं दुटुं अहं हणिस्सामि। एस दुट्ठो मए हाणिज्जिस्सइ। (५) अहं तव पुत्तं रक्खिस्सामि। मए तव पुत्तो रक्खिज्जिस्सइ। (६) एवं धम्मं चरिस्सामि। एवं धम्मो चरिज्जिस्सइ। (७) भुंज माणुस्सए भोए। भुजंतु माणुस्सया भोया। (८) परिच्चयउ देवो विसायं। परिच्चइज्जउ देवेण विसाओ। (९) तं (ते) मारिउणो सुमिणे वि लहंतु। तं मारिऊहिं सुमिणे विलब्भउ। (आ) धातु विशेषणाचा उपयोग असता :(क) क.भू.धा.वि. चा उपयोग असता :(१) (अज्ज तं अहं पासित्था।) - अज सो मए दिट्ठो। (२) (तत्थ पासित्था साहु णीओ।) - तत्थ दिट्ठाओ साहुणीओ। (३) (पारंभित्था मंजुलं तओ गीयं।) - पारध्दं मंजुलं तओ गीयं। (४) (तुमं कुसुमाइं गिण्हित्था।) - तुमए कुसुमाइं गिव्हियाइं।
| SR No. | 007784 |
| Book Title | Ardhamagdhi Vyakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K V Apte |
| Publisher | Shrutbhuvan Sansodhan Kendra |
| Publication Year | 2015 |
| Total Pages | 513 |
| Language | Marathi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 4 MB |