________________
પાઠ - રપ
કૃદન્તો 1.કર્મણિ ભૂતકૃદન્ત માટેના નિયમો:૧. કર્મણિ ભૂતકૃદન્તમાં (અવિકારક ત પ્રત્યય લાગે ત્યારે) સેટુ ધાતુને રૂ લાગે.
દા.ત. વર્ક તિઃ | પરજુ હૃસ્વ / દીર્ઘ ૩- કારતમાં ન લાગે.
દા.ત. 1 નુત:, મૂ મૂત: I 3 જી / છછત: | ૨. ત નો ન થવાના નિયમ. A. – સંતવાળા ધાતુમાં થાય. દા.ત. ૧ ( ) – શf: I B અંતવાળા ધાતુમાંનો પણ ન થાય. દા.ત.fમદ્ + fમનઃ | C 1. સંયુક્ત વ્યંજનના 2. બીજા વર્ણ અંતઃસ્થ પછી 3. આ કારાંત હોય તેવા 4. એક સ્વરી ધાતુમાં થાય. દા.ત. અત્રે - સના-નાનઃ .. D નુ, વિદ્, ન્યૂ, નૈ, , દીધાતુમાં વિકલ્પ નથાય છે. દા.ત.નુદ્ - નુત્ર:, નુત્ત: | E ધ્યા, રડ્યા, મમાં ન થાય. દા.ત. ધ્યાત: I ધ્યાત: / મત્ત: | ૩. શી, સ્વિમિ, f, ધૃણ માંરૂ લાગે ત્યારે ગુણ થાય.
દા.ત. શી શયત: I વૃક્ ધર્ષિત: પૃષ્ટ: I ૪. ય, ર, ન, મ, ન, મન, તન, ક્ષ, fક્ષ, ઋષ્ટ્ર અને વન્ ધાતુનો અનુનાસિક લોપાય. દા.ત. જમ્ + આત: આ રસ્તે રતઃ 1 નમ્સ ના: I ૫. ઉપર સિવાયના અન્ કે આ અંતવાળા ધાતુઓમાં રૂ ન લાગે ત્યારે હૃસ્વ સ્વર દીર્ઘ થાય. દા.ત. ક્ષમ્સ ક્ષાન્ત: I શમ્ - શાન્ત: | ૬. ઉપાંત્ય અનુનાસિકવાળા ધાતુમાંરૂ ન લાગે ત્યારે અનુનાસિક લોપાય.
દા.ત.- રક્ત: | બન્ + અન્ત: | 2. સંબંધક ભૂતકૃદન્ત માટેના નિયમો:a. સંબંધક ભૂતકૃદન્તમાં રૂ ન લાગે ત્યારે નિયમ ૪, ૫ અને ૬ લાગે. પરન્તુ ઉપસર્ગવાળા ધાતુને નિયમ ૪ વિકલ્પ લાગે. દા.ત. નમ્ન વી, પ્રણત્વ, પ્રણમ્યા b 1. વીસાર્થે વિકલ્પ અમ્ પ્રત્યય લાગે અને ત્યારે ૧૦મા ગણનો વૃદ્ધિનો નિયમ લાગે. દા.ત. ઋત્વી ઋત્વી = $ $ 2 આ કારાંતને ય પ્રત્યય લાગે. દા.ત. – જીત્વ = પાયે પાયે જજ સરલ સંસ્કૃતભ-ર ૧૯૪)શશશશશ પાઠ-૨૫૪૪
