________________
પાઠ - ૧૦
qસ્તન ભવિષ્યકાળ [Part-II]
છ કાળના સામાન્ય નિયમો 1. 'પૃ ધાતુ અધતન અને આશીર્વાદાર્થસિવાય પરસ્મપદી બનેદા.ત. ક્ષિા 2. 'પ્ર€ ધાતુને પરોક્ષ સિવાય જ્યાં સે નો રૂ લાગવાનો હોય ત્યાં બધેય દીર્ઘરું લાગે. દા.ત. ગીતા 3. –ત્તમ માં પરોક્ષ તથા ચાર કાળ છોડી સ્વરાદિ પ્રત્યય પર ' નો આગમ થાય. (-ઉમેરાય છે.) દા.ત. 'રમ - તા'તમ - નમતા | 4. કુ, મુદ્દ, નુ, નિસ્ (વેટ) + ૨૪ કે શૂન્ય દા.ત.'' - દ્રોધ,
તો નો ધું કેન્ થાય. +૨૪ કે શૂન્ય દ્રો, દ્રોદિતા 5. નદ્ +૨૪ કે શૂન્ય દા.ત. નર્ + ત =નષ્ઠT I
= નગ્ધ +૨૪ કે શૂન્ય નનમ્ + થ = નનમ્ + થ = નન . 6. ' ધાતુ તથા દીર્ઘ શ્ર કારાંત ધાતુઓને પરોક્ષ ભૂતકાળ, આશીર્વાદાર્થ અને પરઐપદ અધતન ભૂતકાળ સિવાયના રૂપમાં વિકલ્પ દીર્ઘ રું લાગે.
દા.ત.વૃ વરીતા / વરિતા | પરોક્ષમાં રવરિથ I
તે રીતા / ઋરિતા | આશીર્વાદમાં વરિપષ્ટ છે 7. ઉપાંત્ય હ્રસ્વ ઋ વાળા અનિટુ ધાતુ + અઘોષ વ્યંજનથી શરૂ થતા વિકારક પ્રત્યય આવે તો 'ૐ નો વિકલ્પ 'ગર્ કે ' થાય.
પરન્તુ પૃગ, શું ધાતુમાં નિત્ય '૬' થાય છે.
દા.ત.૫ + = દ્રષ્ણ | પંથ | વર્થ . 8. I અધિ+{ +ક્રિયાતિપત્યર્થ તથા અધતનના પ્રત્યય.
= મધ + + ક્રિયાતિપત્યર્થ તથા અધતનના પ્રત્યય. અહી '' આદેશવિકલ્પ થાય અને ત્યારે ગુણ ન થાય. દા.ત. ધ + + 1 + ત = ૩ ધ્યષ્ટિ , મàષ્ટ | મધ + 4 + ft + ચ = ધ્યાગ્રત, સ્વૈષ્યતિ |
II. પરોક્ષ વગેરે કાળમાં 'હું' નો 'T' થાય છે. 'T' થયા પછી કાળના પ્રત્યય અવિકારક ગણવા. દા.ત. ધ + + + = ધિનો 9. ઋતુ, વૃત, કૃ૬, તૃ૬, નૃત્ આટલા સે ધાતુઓને અધતન સિવાયના સાદિ પ્રત્યયો પર વિકલ્પ રૂ લાગે. દા.ત. ઋર્વિષ્યતિ | ઋતિ
સરલ સંસ્કૃત-ર આઇજલર)શશશશશશપાઠ-૧૭૪
