________________
૨૮,
આત્માનુશાસન થતાં નથી. આત્માના સ્વાધીન સુખને નષ્ટ કરીને અર્થાત્ તેવાં સુખ પ્રાપ્ત કરવાનાં મૂકીને અજ્ઞાની પ્રાણી સર્પ સમાન ભયંકર તે ભોગો ભોગવવાની અતિશય ઇચ્છા કરે છે. તે ભય અને દયાથી રહિત થઈને પોતે મરીને પણ વ્યર્થ બીજાઓને મારવા ઇચ્છે છે. જે જે નીચ કાર્યોને મહાપુરુષોએ નિંદ્યાં છે તે તે સર્વ, ધિક્કાર છે કે આ દુર્બુદ્ધિ જીવ કરવા ચાહે છે. કામ ક્રોધ આદિ દુષ્ટ પિશાચ સમાન છે, તેનાથી પીડિત પ્રાણી હેયાદેયનો વિચાર નહીં કરતાં ગમે તેવાં પાપ પણ કરી બેસે છે.
શ્લોક-પર श्वो यस्याजनि यः स एव दिवसो ह्यस्तस्य संपद्यते स्थैर्य नाम न कस्यचिज्जगदिदं कालानिलोन्मूलितम् । भ्रातर्धान्तिमपास्य पश्यसि तरां प्रत्यक्षमक्ष्णोर्न किं येनात्रैव मुहुर्मुहुर्बहुतरं बद्धस्पृहो भ्राम्यसि ।। જે દિવસ આવતી કાલ છે, ગઈ કાલ તેહિ જ દિન બને, સ્થિર વસ્તુ જગમાં કો નહીં, સૌ કાળ વાયુ નિકંદને; ભાતા! તજીને ભાન્તિ તું ક્યમ નયન ખોલી ના જુએ! કે જેથી ભોગેચ્છા વડે બંધાઈ ભમતો ભવભવે. ભાવાર્થ – જે વસ્તુને માટે જે દિવસ આવતી કાલ કહેવાતો તે જ વસ્તુને માટે તે જ દિવસ ગઈ કાલ થઈ જાય છે. અહીં કોઈ વસ્તુ સ્થિર નથી. આ આખા જગતની બધી વસ્તુ એ કાળરૂપ વાયુ વડે મૂળમાંથી ઉખેડી નંખાય છે. હે ભાઈ! ભાંતિને છોડ. શું તું તારી નજર સામે આ જોતો નથી? કેમ આ નશ્વર બાહ્ય વસ્તુઓના વિષયમાં વારંવાર તેની જ ઇચ્છા કરીને દીર્ઘ કાળથી પરિભ્રમણ કર્યા કરે છે?
શ્લોક-પ૩
स्मृतिपथेप्युद्वेगकारिण्यलं
संसारे
नरकादिषु
