________________
૨૬
આત્માનુશાસન तच्चेष्टितं यदि सकृत्परलोकबुद्ध्या न प्राप्यते ननु पुनर्जननादि दुःखम् ॥ ર! વિષયલંપટી ધન પરિગ્રહ કાજ કષ્ટ અતિ સહે, ર! રે! વિચારરહિતી ફરી ફરી ક્લેશકારી પથ ચહે; એ કષ્ટમય પ્રવૃત્તિ એક જ વાર પરભવ હિત ચહી, જો થાય તો જન્માદિ દુઃખની પ્રાપ્તિ કદી થાય નહીં. ભાવાર્થ – હે વિષયલંપટી તું અહીં વિષયોમાં મુગ્ધ થઈને, વિવેકરહિત થયેલો જે ખેતી, પશુપાલન, વ્યાપાર આદિ દ્વારા ધન કમાવા માટે વારંવાર કષ્ટ સહન કરે છે તેવી કષ્ટમય પ્રવૃત્તિ (તપશ્ચરણાદિ) પરલોક માટે, અર્થાત્ આગામી ભવને સુખમય બનાવવા માટે એક વાર પણ કરે તો પછી નિશ્ચયથી આ જન્મમરણનું દુઃખ ન જ પામે.
શ્લોક-૪૮ संकल्प्येदमनिष्टमिष्टमिदमित्यज्ञातयाथात्म्यको बाह्ये वस्तुनि किं वृथैव गमयस्यासज्य कालं मुहुः । अन्तःशान्तिमुपैहि यावददयप्राप्तान्तकप्रस्फुरज्ज्वालाभीषणजाठरानलमुखे भस्मीभवेन्नो भवान् ॥ વસ્તુ સ્વરૂપ યથાર્થ જાણ્યા વિણ કરી સુખ કલ્પના, આસક્તિ ઈષ્ટનિષ્ટથી, શી વ્યર્થ કાળની ક્ષેપના?
જ્યાં સુધી જ્વાળા ભીષણ, નિર્દય કાળ જઠરાગ્નિ તને, બાળી કરે ના ભસ્મ ત્યાં લગી શાંતિ અંતર સાધ ને. ભાવાર્થ – હે ભવ્ય! તું પદાર્થના યથાર્થ સ્વરૂપને જાણ્યા વગર, આ ઈષ્ટ છે, આ અનિષ્ટ છે એમ માનીને, બાહ્ય વસ્તુઓ(સ્ત્રી, પુત્ર, ધનાદિ)માં આસક્ત થઈને તેમાં સુખની કલ્પનાથી વારંવાર શા માટે વ્યર્થ અવસર ગુમાવી દે છે, અને નકામો કાળ ગાળે છે? જ્યાં સુધીમાં તું દેદીપ્યમાન જ્વાળામુક્ત ભયંકર
