________________
૨૨
આત્માનુશાસન
બ્લોક-૪૦
साम्राज्यं कथमप्यवाप्य सुचिरात्संसारसारं पुनः तत्त्यक्त्वैव यदि क्षितीश्वरवराः प्राप्ताः श्रियं शाश्वतीम् । त्वं प्रागेव परिग्रहान् परिहर त्याज्यान् गृहीत्वापि ते मा भूर्भातिकमोदकव्यतिकरं संपाद्य हास्यास्पदम् ॥ કેમે કરી સામ્રાજ્ય ચક્રીનું લહી ચિર ભોગવ્યું, સંસારસાર છતાંય ત્યાગી, સિદ્ધપદ શાશ્વત લહ્યું; તો ત્યાજ્ય પરિગ્રહ ત્યાગી દે, તું પ્રથમથી રહતો નહીં, ભૌતિક મોદકવત્ કદી તો હાસ્યસ્થાન બને નહીં. ભાવાર્થ – યદ્યપિ ચક્રવર્તીઓએ સંસારમાં સારરૂપ મનાતું છે ખંડનું સામ્રાજ્ય મહાકષ્ટ કરીને મેળવ્યું અને તેને ચિરકાળ ભોગવ્યું, તોપણ તેને છોડ્યા પછી જ તેઓ શાશ્વત મોક્ષલક્ષ્મીને પામ્યા. તેથી તું તે પરિગ્રહને ધારણ કર્યા વિના પ્રથમથી જ છોડી દે કે જેથી ભૌતિક મોદકવતું હાસ્યાસ્પદ ન બને.
શ્લોક-૪૧ सर्वं धर्ममयं क्वचित्क्वचिदपि प्रायेण पापात्मकं क्वाप्येतद् द्वयवत्करोति चरितं प्रज्ञाधनानामपि । तस्मादेष तदन्धरज्जुवलनं स्नानं गजस्याथवा । मत्तोन्मत्तविचेष्टितं न हि हितो गेहाश्रमः सर्वथा ॥ કદી ધર્મમય પ્રવૃત્તિ, પ્રાયે પાપમય વર્તન કદી, કદી ઉભયમય વર્તન ગૃહસ્થી પ્રાજ્ઞતણું પણ જો યદિ;
જ્યમ અંધનું વણવું નિરર્થક, સ્નાન ગજનું છે વૃથા, ઉન્મત્ત વર્તન ત્યાં ગૃહાશ્રમ શ્રેયકર નહિ સર્વથા. ભાવાર્થ – પ્રજ્ઞારૂપી ધનવાળા બુદ્ધિમાન ગૃહસ્થોનું પણ પ્રવર્તન
ક્વચિત્ સામાયિક, ભક્તિ, સત્સંગ, સ્વાધ્યાય આદિ શુભ કાર્યમાં પૂર્ણ ધર્મરૂપ હોય છે, ક્વચિત્ ભોગાદિમાં વર્તવારૂપ પૂર્ણ
