________________
૧૫
આત્માનુશાસન પરસ્પરનો ઘાત કરતા જોવામાં આવે છે. માટે આ વિશ્વની રક્ષા ધર્મ હોય તો જ થઈ શકે છે. વિશ્વનું કલ્યાણ કરનાર કોઈ પણ હોય તો તે ધર્મ જ છે.
શ્લોક-૨૦ न सुखानुभवात् पापं पापं तद्धेतुघातकारम्भात् । नाजीर्णं मिष्टान्नान्ननु तन्मात्राद्यतिक्रमणात् ॥ સુખ અનુભવવા માત્રથી કંઈ પાપ ના બંધાય છે, પણ ધર્મ-ઘાતક દુષ્ટ સૌ આરંભ પાપ કમાય છે; મિષ્ટાન ભક્ષણ માત્રથી કંઈ ના અજીરણ થાય છે,
પણ માપથી તે અધિક તો વિવેક વિણ દુઃખ થાય છે. લખન કા યે ભાવાર્થ – સુખ ભોગવવામાત્રથી કંઈ પાપ બંધાતું નથી, પરંતુ ધર્મના હેતુભૂત એવા અહિંસા આદિને નષ્ટ કરનારા પ્રાણીવધ આદિ આરંભથી પાપ થાય છે. જેમ મિષ્ટાન ખાવા માત્રથી અજીર્ણ થતું નથી પરંતુ તે પ્રમાણથી વધારે ખાવાથી અજીર્ણ થાય છે.
શ્લોક-૨૮ अप्येतन्मृगयादिकं यदि तव प्रत्यक्षदुःखास्पद पापैराचरितं पुरातिभयदं सौख्याय संकल्पतः । संकल्पं तमनुज्झितेन्द्रियसुखैरासेविते धीधनैः धर्म्य कर्मणि किं करोति न भवाँल्लोकद्वयश्रेयसि ॥ પ્રત્યક્ષ દુઃખનું ધામ જો મૃગયાદિ પાપી આચરે, સુખકલ્પના ત્યાં, દુખ ભયંકર પામનાર ભવાંતરે; ઇન્દ્રિય સુખ ત્યાગ્યા વિનાય વિવેકીઓ જે આચરે,
તે ઉભય ભવ હિતકાજ સુખકર ધર્મ કાં ન તું મન ધરે? ભાવાર્થ – હે ભવ્ય જીવ! જે પ્રત્યક્ષ દુઃખનાં સ્થાન છે, જેમાં
