________________
૧૬૪
આત્માનુશાસન
યમ પ્રાપ્ત ક્યારે ક્યાંથી ક્યાં કે કઈ રીતે નહિ જ્ઞાત એ; નિશ્ચિત તો કાં? સુજ્ઞ, સત્વર શ્રેય સાધો ભાત છે! ૭૮ કોઈ એક એવો દેશ, હેતુ, કાળ, વિધિ યગમ્ય ના; શોધી, પછી નિશ્ચિત થાઓ! મુક્તિ સાધો અન્યથા. ૭૯ ઉપકાર તું કરતો છતાં અપકારથી જ કૃતઘ્ન જે, બહુ નરકનાં દુઃખનું ભયંકર દ્વાર ખુલ્લું જાણજે; સ્ત્રી અંગ, દહવા પુણ્ય સૌ, એ અગ્નિજ્વાળા ભોગ્ય શું? એ અજ્ઞને દુર્લભ દીસે ત્યાં પ્રેમ તારો, યોગ્ય શું? ૮૦ નરતન સડેલા ઇસુવત્ છે, નામથી જ સુરમ્ય જ્યાં, આપત્તિરૂપ પીરાઈ, અંતે નીરસ, મૂળ અભોગ્ય ત્યાં; ભૂખ કોઢ ઘા દુર્ગધ રોગે છિદ્રયુક્ત અપાર એ, પરલોક અર્થે બી ગણી, કર સારરૂપ અસાર એ. ૮૧ સૂતો તહીં શંકા મરણની, કર ઉત્સવ જાગતો; રે! આમ કાયામાં સદા, ત્યાં દીર્ઘ શી સ્થિતિ ધારતો? ૮૨ આ જન્મમાં બધુજનોએ બંધુકાર્ય કર્યું કર્યું? હિતકારી જે તુજ આત્મને, તે સત્ય કહેજે, કંઈ કર્યું? હા, કાર્ય મોટું એટલું સાથે મળીને સૌ કરે, કે મરણ પછી તુજ તન-અરિની ભસ્મ બાળીને કરે. ૮૩ સંસાર સંતતિ હેતુ એવા વિવાહાદિ કરાવતા; તે સ્વજન અરિ, પણ નહિ બીજા જે મરણ-હેતુ જો થતા. ૮૪ આશા અનલમાં ધનરૂપી ઈન્દન સમૂહને નાખતો; બળતો અનલ ઉદ્દીપ્તમાં, પણ શાંત માને ભાંત તો. ૮૫ પળિયાં મિષે તુજ બુદ્ધિ શુદ્ધિ બહાર નીકળવા કરે; શી રીત બિચારો વૃદ્ધ ત્યાં, પરલોક અર્થે કંઈ અરે! ૮૬ જળ, ઈષ્ટ વસ્તુનિત સુખ, અતૃપ્તિકર ખારું ખરે!
