________________
૧૩૦
આત્માનુશાસન કૃતકૃત્ય ત્યારે તે ગણે, ત્યમ ધીરધી તપશ્રત ધરે,
તે રક્ષી ઈન્દ્રિય ચોરથી, નિજ આત્મમાં સ્થિરતા ધરે. ભાવાર્થ – બાહ્યમાં ખેતરમાં) ઉત્પન્ન થઈને વધેલાં એવાં કૃષિનાં ફળ એટલે કે અનાજને સારી રીતે ચોરાદિથી રમીને ઘેર પહોંચાડે ત્યારે જેમ ધીરબુદ્ધિમાન ખેડૂત પોતાને કૃતકૃત્ય માને છે; એવી રીતે બાહ્યમાં ઉત્પન્ન થઈને વૃદ્ધિને પામેલાં તપ અને આગમજ્ઞાન એ બેને ઇન્દ્રિયરૂપ ચોરીની બાધાઓથી સુરક્ષિત રાખીને જ્યારે પોતાના આત્મામાં સ્થિર કરી દે છે, ત્યારે ધીરબુદ્ધિ સાધક પણ પોતાને કૃતકૃત્ય માને છે. સાહસની સાથે વૈર્યપૂર્ણ પ્રતીક્ષા પણ કરવી ઘટે છે. એમ કરવાથી તે સાધક પોતાનું સાધ્ય જે મોક્ષ તેને સિદ્ધ કરી શકે છે.
ક-૨૩૦ दृष्टार्थस्य न मे किमप्ययमिति ज्ञानावलेपादमुं नोपेक्षस्व जगत्त्रयैकडमरं निःशेषयाशाद्विषम् । पश्याम्भोनिधिमप्यगाधसलिलं बाबाध्यते वाडवः क्रोडीभूतविपक्षकस्य जगति प्रायेण शान्तिः कुतः ॥ દૃષ્ટાર્થ હું, આશા-અરિ ભય નાંહિ, ગર્વ કરીશ ના, ત્રણ જગતને ભયરૂપ, કર નિર્મૂળ, પણ અવગણીશ ના; જળ જ્યાં અગાધ સમુદ્ર પણ વડવાનલે સંતપ્ત જો,
શત્રુ સમીપે જો રહ્યો, શી શાન્તિ જગમાં ક્યાંય તો? ભાવાર્થ – હું પદાર્થોના સ્વરૂપને જાણી ચૂક્યો છું, માટે આશારૂપ શત્રુ મને કંઈ પણ હાનિ કરી શકે એમ નથી' એ પ્રકારના જ્ઞાનમદથી ઉન્મત્ત થઈ એ આશારૂપ શત્રુની ઉપેક્ષા કરવી ન ઘટે. ત્રણેય લોકમાં અતિશય ભય ઉપજાવનાર એ શત્રુને અલ્પ ગણવો યોગ્ય નથી. એને તો મૂળથી સર્વથા ક્ષીણ કરવો જોઈએ. જુઓ! અથાગ જળથી પરિપૂર્ણ એવા સમુદ્રને પણ વડવાનલ અતિશય બાધા પહોંચાડે છે, તેમ નાની સરખી
