________________
૧૦૮
આત્માનુશાસન જેથી જીતે દુર્જય અરિ તું વિષય તેમ કષાયને, શમ એ જ છે ફળ મૃત તથા તપનું, કહ્યું જ્ઞાનીજને. ભાવાર્થ – હે ભવ્ય! તું લોકપંક્તિ વિના અર્થાત્ પૂજા પ્રતિષ્ઠા આદિની અપેક્ષા વિના નિષ્કપટ ભાવે એવા પ્રકારે નિરંતર શાસ્ત્ર-અભ્યાસ કર તથા પ્રસિદ્ધ કાયક્લેશાદિ તપાદિ દ્વારા શરીરને પણ એવી રીતે સૂકવી દે, કે જેથી તું દુર્જય કષાય તથા વિષયરૂપ શત્રુઓને જીતી શકે. કારણ કે જ્ઞાનીઓ પ્રશમને અર્થાત્ રાગ-દ્વેષની શાંતિને જ તપ અને શાસ્ત્રાભ્યાસનું ફળ કહે છે.
શ્લોક-૧૯૧ दृष्ट्वा जनं व्रजसि किं विषयाभिलाषं स्वल्पोऽप्यसौ तव महज्जनयत्यनर्थम् । स्नेहाद्युपक्रमजुषो हि यथातुरस्य . दोषो निषिद्धचरणं न तथेतरस्य ।। વિષયીજનોને દેખી તું વિષયાભિલાષા શું ધરે? અતિ અલ્પ પણ અભિલાષ તે મોટો અનર્થ તને કરે; સ્નેહાદિ સ્નિગ્ધ પદાર્થ હાનિકર થતા જ્યમ રોગીને, તેથી નિધિત રોગીને તે, નહીં અન્ય નીરોગીને. ભાવાર્થ – હે ભવ્ય! તું વિષયીજનોને દેખીને સ્વયં વિષયની અભિલાષા કેમ કરે છે? કારણ કે થોડી પણ તે વિષયાભિલાષા તારું અધિક અનર્થ કરનાર થાય છે. તેલ આદિ સ્નિગ્ધ પદાર્થોનું સેવન રોગી માટે દોષજનક, હાનિકારક હોવાથી એ પદાર્થોનું સેવન જેમ તેને નિષેધ્યું છે, તેમ એ બીજાને માટે નિષધિત નથી. તાત્પર્ય કે ત્યાગપરિણામરહિત ગૃહસ્થ જો વિષયસુખની ઇચ્છા કરે તો તેનું ઝાઝું અહિત થતું નથી પરંતુ જે વિષયોથી વિરક્ત થઈ તપમાં પ્રવૃત્ત થયા છે તે જો સ્ત્રી આદિને દેખીને, ફરીથી વિષયની ઈચ્છા કરે તો તેથી તેનું બહુ
