________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[१]
दीप अनुक्रम
[२]
आ. सू. ९७
आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) भाग-४ अध्ययनं [१], निर्युक्तिः [१०४९-१०५० ], वि० भा० गाथा [ ३४८८ ], भाष्यं [१८६], मूलं [१] / गाथा [-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.. आगमसूत्र -[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक" निर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरि रचिता वृत्तिः
भावसर्वं च सप्तमं एवं गाथासमासार्थः, व्यासार्थं तु भाष्यकारः स्वयमेव वक्ष्यति, तत्र नामस्थापने क्षुण्णत्वादनादृत्य शेषभेदण्याख्यानार्थमाह
दविए चउरो भंगा सक्षमतवे य दवदेसे य । आएस सहगामे नीसे से सबगं दुविहं ॥ १८६३ ॥ (भा.) द्रव्ये-द्रव्यसर्वे चत्वारो भङ्गाः, तानेव सूचयति - 'सबमसवे य दवदेसे य'त्ति इह अङ्गुल्यादिद्रव्यं यदा सर्वैरपि निजावयवैः परिपूर्ण विवक्ष्यते तदा सर्वमुच्यते, एवं तस्यैवाङ्गुल्यादिद्रव्यस्य कश्चित् स्वावयवो देशो निजावयवपरिपूर्ण तया यदा सकलो विवक्ष्यते तदा सोऽपि देशः सर्व एव उभयस्मिन् द्रव्ये तदेशे च सर्वत्वं एतदेवाङ्गुल्यादिद्रव्यं तद्देशो वा यथास्वमपरिपूर्णतया विवक्ष्यते तदा प्रत्येकम सर्वत्वं ततो द्रव्ये देशे चैवं विवक्षिते चत्वारो भङ्गाः, तद्यथा-द्रव्यं सर्व देशोऽपि सर्वः १, द्रव्यं सर्व देशोऽसर्वः २, देशः सर्वो द्रव्यमसर्व ३, देशोऽसर्वो द्रव्यमप्यसर्व ४, अत्र यथाक्रममुदाहरणम् - अंगुलिद्रव्यं संपूर्ण विवक्षितं द्रव्यसर्वं तदेव देशोनं विवक्षितं द्रव्यासर्व पर्व पुनः सम्पूर्ण विवक्षितं देशसर्व, पर्वैकदेशस्तु देशासर्व तथा आदेश - उपचारः, स च बहुतरे प्रधाने वा देशेऽपि आदिश्येत तत्र बहुतरे यथा विवक्षितं घृतमभिवीक्ष्य बहुतरे भुके स्तोकेऽवशेषे सर्वशब्दोपचारः क्रियते सर्व घृतं भुक्तमिति, प्रधानेऽप्युपचारो यथा ग्रामप्रधानेषु नरेषु गतेषु सर्वो ग्रामो गतः उक्तं च- आदेसो उवयारो बहुतरगे वा पहाणतरगे वा । देसेऽवि जहा सबं भुतं सबो गतो गामो ॥ १ ॥ ( विशे. १४८८ ) इति, तत्र प्रधानपक्षमधिकृत्याह - ' आदेस सबगामो' इति, आदेशसर्व सर्वो
For Pate & Personal Use Only
~275~
