________________
आगम
(४०)
"आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः ) भाग-३ अध्ययनं [-], नियुक्ति: [७५७], विभा गाथा [२२२९], भाष्यं [१३७...], मूलं - /गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक' नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
HI
प्रत
सुत्रांक
श्रीमाव- चनास्तेषामभिन्नोऽयं इत्येकार्यता,उक्तंच-"घणि भेयातो भेओथीपुंलिंगाभिहाणवच्चाणं पडकुंभाण व जुत्तो तेणाभिन्नत्य- शब्दसमश्यक मल-6 मिडं तं ॥१॥" (वि.२२३४) अत्र 'धणिभेया'त्ति ध्वनिभेदात् अननुयाय्यर्थतया, अर्थतः शब्दरूपस्याभेदात् , 'तेणामिन्न- भिरूडौ या वृत्तीत्पमिह तंति तेन-तस्मात्कारणात् तत् लिङ्गं वचनं वा अभिन्नार्थमिष्टं, यादृशमधे लिङ्गे तादृशमेव तद्वाचकस्य शब्दउपोद्घाते 8 स्पष्टं नान्यादृशम्, अत एव चाभिन्नवचनाः पर्यायशब्दा एकार्थास्तेषामर्थभेदाभावात् , तथा च शब्दनयमतं सर्वमपि सङ्घ
ण्हता प्रत्यपादिभाष्यकृता-"तो भावो च्चिय वत्थु विसेसियमभिन्नलिंगवयणं च। बहुपज्जायपि मयं सद्दत्थवसेण सहस्स॥१॥" ॥३७६॥ (वि.२२३५) अस्या गाथाया लेशतो व्याख्या-तत इत्युपसंहारे, ततः शब्दनयस्य शब्दार्थवशेन-शब्दगतान्वर्धशब्दार्थस
माश्रयेण भाव एव वस्तु मतं, न नामादिकं,तदपि च भावरूपं वस्तु विशेषितं-स्वपर्यायविशेषितं परपर्यायविशेषितं च मतं, Iतथा अभिन्नलिङ्गवचनं बहुपर्यायमपि मतमिति ॥ उक्तः शन्दनयः, सम्पति समभिरूढमाह
वत्थूओ संकमणं होई अवत्थू नये समभिरूढे । वस्तुनो-घटाख्यादिकस्य सङ्क्रमणम्-अन्यत्र कुटाख्यादौ गमनं, किं!, भवति अवस्तु, असदित्यर्थः, नये पर्यालोच्यमाने, कस्मिन्नये इत्याह-'समभिरूढ़े' सम्-एकीभावेन अभिरोहति-व्युसत्तिनिमित्तमास्कन्दति शब्दप्रवृत्ती यानी Mस समभिरूढः तस्मिन् , एष हि पर्यायशब्दानामपि प्रविभक्कमेवार्थमभिमन्यते, यथा घटनात् घटा, विशिष्टा काचनापि ॥१६॥
या पेष्टा युवतिमस्तकाद्यारोहादिलक्षणा स परमार्थतो घटशब्दवाच्या तद्वत्यर्थे पुनर्घटशब्दः प्रवर्तते उपचारात्, एवं 'कुट कौटिल्ये' कुटनात् कुरा, अत्र पृथुबुनोदरकम्बुग्रीवाद्याकारकौटिल्यं कुटशब्दवाच्य, तथा 'उभ संभ पूरणे
दीप अनुक्रम
~168
