________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप
अनुक्रम
[-]
आ.सू. १९ Jan Education
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) भाग-१
अध्ययनं [-], निर्युक्तिः [४१] भाष्यं [-] वि० भा० गाथा [५४५,५४६, ६५५,६५६], मूलं [- /गाथा -] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र [४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक” निर्युक्तिः एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्तिः
फासो यजतो भणितो एसो य चडफासो । अण्णेऽवि ततो पोग्गलमेया संतित्ति सद्धेयं ॥२॥ (वि. ५४५ - ५४६ ) इह माक् 'तजसभाषाद्रव्याणामपान्तराले गुरुलघ्वगुरुलघु च जघन्यावधिप्रायोग्यं द्रव्यमुक्तम्, जघन्यावधिश्च द्विधा - गुरुलघुद्रव्यारब्धोऽगुरुलघुद्रव्यारब्धव, तत्र गुरुलघुद्रव्यारब्धः कोऽपि तान्येव तेजस प्रत्यासन्नानि गुरुलघुद्रव्याणि दृष्ट्वा विध्वंसमापद्यते, 'संपिय तेणेव निहाइ' इति वचनात् यस्तु विशुद्धिमासादयन् प्रवर्द्धते सोऽधस्तनानि तान्येव गुरुलघून्यौदारिकादीनि द्रव्याणि दृष्ट्वा ततोऽधिकतरां विशुद्धिमासादयन् क्रमेणैवागुरुलघूनि भाषादिद्रव्याणि पश्यति, अगुरुलघुद्रव्यसमारब्धोऽपि कश्चिदू हि वर्द्धमान इतराण्यपि तत्कालं गुरुलघून्यौदारिकादीनि पश्यति, उक्तं च - " गुरुल हुदवारो गुरुलहु | दबाइ पेच्छिउं पच्छा । इयराई कोइ पेच्छर, विमुज्झमाणो कमेणेव ||१|| अगुरुलहुसमारद्धो उहुं बहइ कमेण सो नाही। वहृतोऽविय कोई पेच्छइ इयराई सयराहं ॥ २ ॥” (वि.६५५ - ६५६) अत्र 'सयराह' मिति शीघ्रं युगपदिति तात्पर्यार्थः ॥ अथ किं गुरुलघु किं वा अगुरुलघु इति शङ्कायां तत्स्वरूपप्रतिपादनार्थमाह
" ओरालिय उद्दिय आहारग तेय गुरुलहू दवा । कम्मगमणभासाई एयाई अगुरुलहुयाई ॥ ४१ ॥ इह द्वौ नय-व्यवहारनयो निश्चयनयश्च तत्र व्यवहारनयः प्राह-चतुर्धा द्रव्यम्, तद्यथा-किञ्चिद्गुरु किञ्चिल्लघु किश्चिदुरुलघु किञ्चिदगुरुलघु, तत्र यदूर्ध्वं तिर्यग्वा प्रक्षिप्तमपि पुनर्निसर्गादधो निपतति द्रव्यं तद्गुरु, तद्यथा लोट्वादि, यत्तु द्रव्यं निसर्गत एवोर्ध्वगतिस्वभावं तलघु, यथा दीपकलिकादिः, यत्पुनर्नोर्ध्वगतिस्वभावं नाप्यधोगतिस्वभावं किन्तु स्वभावेनैव तिर्यग्गतिधर्मकं तद्गुरुलघु, यथा वायुः, यत्तूर्ध्वाधस्तिर्यग्गतिस्वभावानामेकतरस्वभावमपि न भवति
Far Pevate & Personal Use Ony
~136~
janelibrary.org