________________
૧૯
મંદિરની નવચેકી, નૃત્યમંડપ તથા ભમતીની દેરીઓ અને સ્ત, ભારવટો તથા છત અને ગુંબજે તથા દ્વારશાળો એટલાં કલામય બનાવ્યાં છે કે જેનાર માણસ થાકી જાય તે પણ તેને પાર આવે નહિ. યક્ષે અને યક્ષિણીઓ, વિદ્યાધરે ને વિદ્યાધરીઓ તથા કિંગુરુષ અને અપ્સરાઓની મૂર્તિઓ તથા તીર્થકરેના જીવનચરિત્રેના દશ્ય અને નૃસિંહ અવતાર તથા શ્રીકૃષ્ણકાલિયમર્દન જેવા અનેક નયનરમ્ય કલાફલકથી ભરચક આ મંદિર, કાચના ઝુમ્મરેની સાથે નાજુક્તામાં હરીફાઈ કરતા આરસ પથરના અનેક ઝુમ્મરો અને તેરણાથી એટલું બધું શોભાયમાન લાગે છે કે કલાપિપાસુ મનુષ્યને સદેહે સ્વર્ગમાં આવ્યા જેવી જ લાગણી થાય. વિમલશાહની પછી ૧૧૩ વર્ષે તેમના ભાઈને વંશજોએ આ મંદિરની દેરીઓના જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યા છે. તે કામ વિ સં. ૧૨૦૧ થી ૧૨૪૫ સુધી ચાલુ રહ્યું છે. ગુજરાતના પ્રતાપી મહારાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ અને કુમારપાળ એમ બંનેના મંત્રીપદે રહી ચૂકેલા મંત્રી પૃથ્વીપાલે મંદિરની આગળની હરિતશાલા તથા મંડપ કરાવ્યું અને વિ.સં. ૧૨૦૪ થી ૧૨૦૬ માં સાત હાથીઓ કરાવ્યા. તે પછી તેમના પુત્ર મંત્રી ધનપાળે વિ.સં. ૧૨૩૭ માં ત્રણ હાથીઓ કરાવ્યા અને વિ.સં. ૧૨૪૫ માં કેટલીક દેરીઓને જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો. તૈયાર મંદિરમાં કોઈ સુધારો કરી સુંદરતા વધારવામાં આવે કે અધૂરું કામ પૂરું કરવામાં આવે અગર કોઈ ઉમેરે કરવામાં આવે તે બધાને જીર્ણોદ્ધાર જ કહેવામાં આવે છે. એટલે ૧૧૩ વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં મંદિરના ભાગો જર્જરીત થઈ ગયા હશે તેમ માનવાની જરૂર નથી.
વિ.સં. ૧૨૯૭ માં મંત્રી વસ્તુપાળના નાનાભાઈ તેજપાળે બંધાવેલું લુણવસહિ નામનું શ્રી નેમિનાથ ભગવાનનું સુંદર મંદિર કલાકારીગરીમાં વિમલવસહિ મંદિરની સાથે સ્પર્ધા કરે એવું છે. છતોનાં ઝુમ્મરની બારીકીમાં તે ઘણી જગ્યાએ વિમલવસહિ કરતાં પણ ચડી જાય છે. ગૂઢમંડપની આગળની નવકીના ગુંબજેની
