________________
૬૮
સભ્યજ્ઞાનદીપિકા
અંતઃકરણમાં દૃઢ-અચળ-અવગાઢ (વિશ્વાસ) આવ્યો છે કે સંસારનાં જેટલાં કોઈ શુભાશુભ વ્યવહાર-ક્રિયા-કર્મ, રાગદ્વેષાદિક તથા તેનાં શુભાશુભ ફળ છે તે મારા સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુથી તન્મય નથી પણ આ સંસારનાં શુભાશુભ કર્માદિક છે તે બધાં તન, મન, વચનથી તન્મયી છે તેનાં જ છે.
જેમ સ્વચ્છ દર્પણમાં અગ્નિ અને જળની પ્રતિચ્છાયા દેખાય છે પણ એ વડે તે દર્પણ ઉષ્ણ કે શીતલ થતું નથી. તે જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમયી દર્પણમાં સંસારનાં શુભાશુભ ક્રિયા-કર્મની પ્રતિચ્છાયાનો ભાસ થાય છે પણ એ વડે તે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમયી દર્પણ રાગ-દ્વેષ સાથે તન્મય થતું નથી.
જેમ આકાશમાં કાળા, પીળા, લાલ મેઘ-વાદળ-વીજળી આદિના અનેક વિકાર થાય છે તથા વિઘટી જાય છે તોપણ તે વડે આકાશ વિકારી થતું નથી; તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી આકાશમાં આ ક્રોધ, માન, માયા, લોભાદિક થવા છતાં પણ તે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી (આકાશ) રાગ-દ્વેષાદિક સાથે તન્મય થતું નથી.
જેમ જે ઘરમાં અગ્નિ લાગે છે તે ઘર તો સળગી જશે પરંતુ ઘરની અંદર-બહારનું જે આકાશ છે તે કદી પણ કોઈ પ્રકારથી પણ જળવા-બળવાનું નથી. તે જ પ્રમાણે દેહશરીરરૂપ ઘરમાં આધિ, વ્યાધિ, રોગાદિ અગ્નિ લાગે તો દેહ-શરીરરૂપી ઘર તો જળશે-બળશે, પરંતુ દેહ-શરીર વા લોકાલોકની અંદર-બહાર આકાશવત્ સ્વસ્વરૂપ સમ્યજ્ઞાનમયી (નિર્મળ આકાશ) છે તે કદી પણ કોઈ પ્રકારથી પણ જળશેબળશે વા જન્મશે-મરશે નહીં.
