________________
આયુ કર્મ વિવરણ
(ચોપાઇ) ખંડન મંડન આયુ નાશ, ભયે સિદ્ધ પરમાલય પાસ; અચલાયુ સમ અચલ અભેદ, લીન ભયે નિજરૂપ અખેદ.
જેમ કોઈ ચોર બેડી, ખોડાથી બંધાયો છે (જુઓ ચિત્ર); તે જ પ્રમાણે જીવ આયુકર્મવશ મનુષ્યાય, દેવાયુ, નરકાયુ અને તિર્યંચાયુમાં જ્યાં ત્યાં બંધાઈ જાય છે. આયુ પૂર્ણ થયા વિના એક આયુને છોડી બીજા આયુમાં જતો નથી. હવે અચલ આયુને માટે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુનો સ્વાનુભવ આ પ્રમાણે લેવો કે - જેમ ઘટની અંદર ઘટાકાશ તથા મઠની અંદર મઠાકાશ બંધાયેલું છે, તે જ પ્રમાણે દેહરૂપ ઘટમાં આકાશની માફક એક જ્ઞાનગુણમયી જીવ બંધાયો છે. વિચાર કરો!–જેમ ઘટની અંદરનું આકાશ છે તે મહાઆકાશથી ભિન્ન નથી, તે જ પ્રમાણે દેહરૂપ ઘટની અંદર જ્ઞાન છે તે કેવલ જ્ઞાનથી ભિન્ન નથી. હે જ્ઞાન! તું તને કેવલ જ્ઞાનથી ભિન ન સમજ, ન માન, કારણ કે કેવલ જ્ઞાનથી ભિન્ન વસ્તુ છે તે તો અજ્ઞાનવસ્તુ છે. હે સજ્જન! તું જ્ઞાનવસ્તુ મૂળથી જ, સ્વભાવથી જ છે, તો પછી તું તને અજ્ઞાન કેમ માને છે? હે જ્ઞાના વ્યવહારનયથી તું મનુષ્યાયુદેવાયુ, નરકાયુ અને તિર્યંચાયુમાં બંધાયું છે પણ નિશ્ચયનયથી તે કેવલ જ્ઞાનસ્વરૂપી! તું સુણ! પુદ્ગલ તો મૂર્તિક સાકાર વસ્તુ છે અને તું કેવલ જ્ઞાનમયી નિરાકાર અમૂર્તિક વસ્તુ સ્વભાવથી જ છે. ઘણા આશ્ચર્યની વાત છે કે જે મૂર્તિક સાકાર વસ્તુ છે, તે અમૂર્તિક નિરાકાર વસ્તુ જ્ઞાનમયીને કેવી રીતે બંધમાં નાખે છે? આવી અસંભવિત વાત કેમ સંભવે? તે જ્ઞાન! ભરમમાં ન ડૂબ, દેખવા, જાણવાનો ગુણ તારાથી તન્મયી છે.
