________________
૩૨
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
જૈસે કોઉ ચંડાલી જુગલપુત્ર જણે તિહાં, એક દિયો બાહ્મણÉ એક રાખ લિયો હૈ.
જે બ્રાહ્મણને ઘેર ગયો તેણે તો મદિરા-માંસ છોડી દીધું. તેને તો ઉત્તમ બાહ્મણપણાનું અભિમાન આવ્યું. તથા બીજો ચંડાલણીના ઘરમાં જ રહ્યો તે મદિરામાંસાદિકના ગ્રહણનિમિત્તથી હીનપણાથી પોતાને નીચ માનવા લાગ્યો. અહીં વિચાર કરીને જોઇએ તો તે બને - ઉત્તમ અને હીન એક ચંડાલણીના પેટમાંથી જ ઉત્પન્ન થયા છે; તે જ પ્રમાણે એક કર્મક્ષેત્રમાંથી જ આ શાતા-અશાતા વેદનીય કર્મના બે પુત્ર સમજવા. નિશ્ચયદષ્ટિએ જુઓ તો સોની સુવર્ણનું આભૂષણ કરે તોપણ તે સોની સોની જ છે તથા ચાતું તે જ સોની તામલોહમય આભૂષણ બનાવે તોપણ જેવો ને તેવો સોની છે તે સોની જ છેવળી, જેમ તે સોની શુભાશુભ આભૂષણાદિકર્મ કરે છે, તે કાંઈ શુભાશુભ આભૂષણાદિકર્મની સાથે તન્મયી થઈને કરતો નથી; તે જ પ્રમાણે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ શુભાશુભ કર્મ કરે છે પરંતુ તે શુભાશુભ કર્મથી તન્મયી બનીને કરતો નથી. માટે ગુરુઉપદેશથી સમ્યગ્દષ્ટિ થવું યોગ્ય છે.
(દોહરો) એક વેદનીયકર્મકા, ભેદ દોય પરકાર; ધર્મદાસ ક્ષુલ્લક કહે, શાતાશાત વિચાર.
હે જીવ! જો આ શાતા-અશાતા વેદનીય કર્મ તારું છે ત્યારે તો તું જ તેનો અધિષ્ઠાતા છે તથા જો આ શાતાઅશાતા વેદનીય કર્મ તારું નથી તો પછી ફિકર શું છે? તું ન કોઈનો તથા કોઈ ન તારું, તારો તું જ છે (એમ) નિર્ધાર.
ઇતિ વેદનીય કર્મ વિવરણ સમાપ્ત.”
