________________
૨૮
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
સ્વરથી તેણે અવાજ કર્યો કે ‘તું હી'. ત્યારે પ્રતિઅવાજ પણ તેવો જ આવ્યો કે ‘તું હી’. એટલે તેણે નિશ્ચયથી સમજી લીધું કે જેવો દેખવાનો ગુણ અંદર ગઢમાં છે તેવો જ દેખવાનો ગુણ મારામાં છે, હવે હું કોને દેખવા અંદર ગઢમાં જાઉં? અર્થાત્ મારામાં દેખવા, જાણવાનો ગુણ સ્વભાવથી જ છે, તો હવે હું કોને દેખું અને કોને ન દેખું?
(દોહરો) દર્શનાવરણીકર્મનો, પ્રગટ બતાવ્યો ભેદ; તોપણ ગુરુવિણ ન મળે, ઘણો કરો તુમ ખેદ.
જેમ સૂર્યમાં પ્રકાશગુણ છે, તેમ જે વસ્તુમાં દેખવાનો ગુણ છે તે જ વસ્તુ દર્શન છે. તે દર્શનના પરઅપેક્ષાએ ચાર ભેદ છે, તો પણ સમ્યગ્દર્શન તો સ્વભાવને ઉલ્લંઘીને ચક્ષુ-અચક્ષુ થતું નથી. જેમ જન્માંધ (મનુષ્ય) પોતાના અને પરના શરીરને દેખતો-જાણતો નથી, તે જ પ્રમાણે જે અજ્ઞાન વસ્તુ છે તે સ્વ-પરને જાણતી, દેખતી નથી. વળી, જેમ રસ્તાની એક તરફ એક દ્વારવાળું મકાન સ્થાન છે, તેની અંદર એક સ્થાન અર્થાત્ મકાનની અંદર મકાન છે ત્યાં અંધારામાં એક પુરુષ બેઠો બેઠો, તે મકાનના દ્વાર વડે બહાર રસ્તા પર જે કોઈ આવે, જાય છે તેને પણ જાણે છે તથા પોતાને પણ જાણે છે; તે જ પ્રમાણે દર્શન છે તે સ્વ-પરને દેખે છે. જેમ સૂર્યથી પ્રકાશ ભિન્ન નથી તેમ દર્શનથી દેખવું, જાણવું કદી પણ ભિન્ન નથી. સર્વને દેખે છે તે દર્શન છે.
ઇતિ દર્શનાવરણીય કર્મ વર્ણન સમાપ્ત.
* * *
