________________
સભ્યજ્ઞાનદીપિકા
જેમ જે નેત્રથી દેખે છે પણ નેત્રને દેખતો નથી તો તે સ્યાત્ અંધવત્ છે, તેવી જ રીતે જે જ્ઞાનથી જાણે છે પરંતુ જ્ઞાનને જાણતો નથી તો તે સ્થાત્ અજ્ઞાનવત્ છે.
૧૨૪
જેમ નટ નાના પ્રકારના સ્વાંગ ધારણ કરે છે પરંતુ પોતે પોતાના દિલમાં જાણે છે, માને છે કે આ જેવો સ્વાંગ છે તેવો હું નથી; એ જ પ્રમાણે જે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી સમ્યગ્દષ્ટિ છે તે પોતાના પોતામાં પોતામય સ્વસમ્યજ્ઞાનથી તન્મયરૂપ છે તેને તો સ્વાંગ માનતો નથી, સમજતો નથી પરંતુ જે સ્વસ્વભાવ સમ્યગ્નાનથી તન્મયરૂપ નથી તે બધાયને જ સ્વાંગ જાણે છે, માને છે.
જેમ ઘરમાં આગ લાગે તે પહેલાં કૂવો ખોદવો યોગ્ય છે; તે જ પ્રમાણે આ દેહ-ઝૂંપડીને કાળ-અગ્નિ લાગે તે પહેલાં શ્રીસદ્ગુરુવચનોપદેશ દ્વારા આ દેહ-ઝૂંપડીની અંદર, બહાર અને મધ્યમાં જે નિરંતર સ્વસમ્યગ્નાનાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુ છે તેને તન્મયરૂપ સમજી લેવી, માની લેવી યોગ્ય છે.
જેમ ચકવો-ચકવી સંધ્યાકાળે-રાત્રિસમયે અલગ અલગ થઈ જાય છે ત્યાં તેમને દ્વેષભાવથી કોણ અલગ અલગ કરે છે? તથા પ્રાતઃકાળ - સૂર્યોદય થતાં તે ચકવો-ચકવી પરસ્પર મળે છે ત્યાં તેમને કોણ પ્રીતિ રાગભાવથી મેળાપ કરાવે છે? એવી જ રીતે જીવ અને રાગભાવથી મેળાપ કરાવ્યો છે? અલગ પણ કોણ કરે છે?
-
અજીવને કોણે પ્રીતિ
તથા દ્વેષભાવથી અલગ
જેમ સોનાના અનેક ભેદ-અલંકાર છે, એ અનેક ભેદ-અલંકારને ગળાવી દઈએ તો એક માત્ર સુવર્ણ જ છે; તે જ પ્રમાણે એક સ્વયંસિદ્ધ સ્વસમ્યજ્ઞાન છે, તેના કુમતિજ્ઞાન,
